„Menselijke drama’s laten niemand koud”, zegt debatleidster Djoeke Veeninga van de VPRO stellig. Maar het debat over de vraag naar terughoudendheid in berichtgeving over drama’s trekt zelf weinig belangstelling. „De Telegraaf, het Algemeen Dagblad en de commerciële tv-zenders hebben de uitnodiging om deel te nemen aan de discussie beleefd afgewezen”, moet Veeninga tot haar teleurstelling meedelen.Hoofdredacteur Dink Binnendijk van RTV Noord-Holland is wel present. Zijn redactie schotelde enkele weken geleden de tv-kijkers beelden voor van het drama in Haarlem. Ruim twee weken geleden vermoordde een man eerst zijn schoonmoeder om daarna met zijn twee kinderen voor een trein te springen. Ook een ooggetuige kreeg veel ruimte van de tv-zender om zijn verhaal te doen: „Dit is niet te vertellen en niet te verklaren.” Andere media berichtten veel soberder.

Hoe kijkt Binnendijk terug op de verslaggeving van deze afschuwelijke gebeurtenis? „Achteraf gezien was de typering ”moord” beter op zijn plaats geweest dan ”familiedrama”. De man heeft willens en wetens drie mensen vermoord. Voor de rest zouden we het een volgende keer weer zo doen. Maar laat niemand denken dat wij op de redactie een polonaise lopen als wij een ooggetuige van een menselijk drama hebben opgespoord.”

Toename zelfmoord
Toch plaatst de Amsterdamse hoogleraar dr. Kerkhof enkele kritische kanttekeningen. Hij zet zich al jarenlang in om suïcidepreventie hoger op de agenda te krijgen. „Er zijn inmiddels veel studies verricht naar de relatie tussen berichtgeving in de media en het aantal zelfmoorden. Bij 21 van de 39 studies is er een duidelijke toename van suïcide te zien. Zelfs goedbedoelde rapportages in media hebben een negatief effect.”

Maar hebben alle mensen die zelfmoord plegen dan een uitzending gezien waarin dat aan de orde komt? Zijn mensen misschien toch al van plan een einde aan hun leven te maken en wordt dat denkproces versneld door berichtgeving over dat thema? Vragen waar Kerkhof niet lang over na hoeft te denken.

„Hoe meer aandacht voor suïcide in de media, hoe groter de bekendheid om wie het gaat en hoe meer details worden gebracht, des te duidelijker is er een toename van het aantal suïcides daarna te zien. Het effect is het grootst bij jongeren en bij mannen.”

Kerkhof heeft weinig moeite een aantal aanbevelingen te geven. „Breng een drama niet sensationeel. Presenteer suïcide nooit als enige of als begrijpelijk alternatief omdat mensen schulden of relatieproblemen hebben. Geef geen details, plaats geen foto’s van de gebeurtenissen en breng het geheel niet uitgebreid, en zeker niet op de voorpagina.”

Gedragscode
Is het tijd voor een gedragscode? Ja, zegt oud-NRC-hoofdredacteur Folkert Jensma. „Het probleem is alleen dat het altijd om goedbedoelde en vrijblijvende richtlijnen zal gaan. Op grond van het verbod op censuur in onze Grondwet zal onze overheid onmogelijk de uitingsvrijheid aan banden kunnen leggen. Een code zal dus altijd zijn overgeleverd aan de goede bedoelingen van betrokkenen. Overigens bestaat er sinds 1995 al een code.”

Toch voelen Hans Laroes van de NOS, Mirjam Bartelmans van NOVA en Binnendijk van RTV Noord-Holland weinig voor een code. Bartelmans is ronduit sceptisch. „Wij maken onze eigen afwegingen en die zijn goed. Een gedragscode werkt niet. Er zijn altijd media die zich er niet aan houden. Bovendien zien mijn dochter en haar vriendinnen via internet toch wat er in de wereld gebeurt.” „Hoe ziet u uw eigen verantwoordelijkheid dan?” zo vraagt mr. Daphne Koene van de Raad voor de Journalistiek zich af. Een duidelijk antwoord blijft achterwege.

Ook ChristenUnie-Kamerlid Voordewind pleit voor een gedragscode, maar wil die niet verplichten. „Tal van beroepsgroepen hebben richtlijnen hoe ze verantwoord moeten handelen in bepaalde situaties. Waarom zouden we dan ook geen handvatten voor journalisten kunnen opstellen?”