Als het Congres in Washington eveneens instemt met het verdrag, is er straks sprake van één Europese markt en mogen luchtvaartmaatschappijen vanaf elke locatie in de EU vertrekken naar een bestemming aan de overzijde van de Atlantische Oceaan.Zo kan de KLM dan rechtstreekse vluchten verzorgen vanuit bijvoorbeeld Frankfurt of, een willekeurige andere stad, Madrid. Tegelijk zullen meer ondernemingen gebruik maken van Schiphol.

Tot nu toe gelden op dit terrein veel beperkingen. Het opheffen daarvan veroorzaakt een verheviging van concurrentie binnen de betrokken sector en biedt kansen aan zogenoemde prijsvechters.

Minister Eurlings van Verkeer meent dat de passagiers de grote winnaars zijn van het akkoord. „De consumenten beschikken in de toekomst over meer mogelijkheden om naar de VS te vliegen en dat voor een beter tarief”, verklaarde de bewindsman na afloop van het overleg in Brussel met zijn Europese collega’s. De afspraken zullen volgens hem ook gunstig uitpakken voor Schiphol en KLM.

De Europese Commissie zet zich al lange tijd in voor een vrij verkeer op de drukste luchtvaartroute ter wereld. Zij schat dat de liberalisering een jaarlijks voordeel oplevert van 12 miljard euro en zal resulteren in zo’n 80.000 nieuwe banen aan beide kanten van de oceaan. Commissaris Barrot van Transport benadrukte donderdag dan ook „buitengewoon verheugd” te zijn. De beoogde wijzigingen treden per 31 maart 2008 in werking.

Tot dusver bestaan er afzonderlijke verdragen tussen de VS en elk van de EU-lidstaten. Die voorzien in allerlei belemmeringen. Zo mogen de Europese maatschappijen uitsluitend vertrekken vanuit hun thuisland. Het Europese Hof van Justitie oordeelde in 2002 dat deze bilaterale regelingen onverenigbaar zijn met de bepalingen van de Unie voor een vrij verkeer.

Na enkele jaren van moeilijke onderhandelingen is nu dus een overkoepelende overeenkomst tot stand gebracht. Vooral de Britten stribbelden lang tegen, omdat zij bang zijn voor aantasting van de positie van British Airways en van de Londense luchthaven Heathrow.

Het afgesloten verdrag geldt voor vier jaar. Eurlings hoopt dat de VS daarna meewerken aan nog verdergaande stappen, waarbij Europese concerns toestemming verwerven Amerikaanse over te nemen.

KLM is tevreden. De vliegmaatschappij verwacht overigens niet binnenkort al vanaf een ander vliegveld dan Schiphol naar de VS te zullen vliegen. „Maar het speelveld is vergroot en dat verruimt onze mogelijkheden”, aldus een woordvoerder.

De brancheorganisatie IATA reageert echter teleurgesteld en bestempelt het akkoord als „onevenwichtig.” „De Amerikaanse bedrijven krijgen volledige toegang tot de EU, maar Europese bedrijven mogen alleen op bepaalde lijnen vliegen. En ze mogen geen passagiers vervoeren tussen steden in de VS.”

De milieuorganisatie Transport and Environment vindt het open luchtruim „een serieuze stap terug voor het klimaatbeleid.” De uitbreiding van het aantal vluchten leidt tot een jaarlijkse extra uitstoot van 3,5 miljoen ton CO(inf2(, vreest directeur Jos Dings, en bevordert daarmee niet het realiseren van de ambitieuze klimaatdoelen die de EU twee weken geleden vastlegde.