Minister-president Balkenende heeft na de beëdiging van zijn vierde kabinet een vrij belangrijke beslissing genomen. Misschien heeft die beslissing weinig indruk gemaakt op het publiek, maar datzelfde publiek zal wel met de gevolgen van die beslissing worden geconfronteerd.Wat is het geval? Op 16 januari 1970 kwam premier De Jong voor het eerst na afloop van het wekelijkse kabinetsberaad naar het Perscentrum Nieuwspoort voor het geven van een persconferentie. Na de bijeenkomst met de schrijvende pers volgden gesprekken met journalisten van radio en televisie. De Jong zette daarmee een traditie in gang, die tot en met het kabinet-Balkenende III bleef gehandhaafd. De premier was gast van het journaille. Telkens als er kabinetsberaad was geweest, kwam de minister-president, vergezeld door de directeur van de RVD, naar Nieuwspoort.

Zo’n persconferentie had op zichzelf iets van folklore. De journalisten wachtten op een seintje vanuit de burelen van de overkant van het Binnenhof als de vergadering van de ministerraad was afgelopen. Er waren premiers die zich vervolgens ijlings naar Nieuwspoort spoedden. Premier Lubbers is daarvan een goed voorbeeld. Maar er waren ook premiers die totaal geen haast maakten en de journalisten soms heel lang lieten wachten, ook al was de vergadering van het kabinet allang afgelopen. Lubbers’ voorganger en partijgenoot Van Agt had daar een handje van. Als de premier door verplichtingen in het buitenland was verhinderd, kwam de vicepremier opdraven, want de persconferentie moest doorgang vinden.

Maar aan dit alles heeft Balkenende een eind gemaakt. Sinds vorige week vrijdag is hij niet meer te gast bij de journalisten, maar zijn de journalisten welkom in het gebouw van de RVD. Bovendien wordt de persconferentie niet meer geleid door de directeur van de RVD, maar voert Balkenende zelf de regie. Hij zit ook niet meer achter een tafel, maar staat voor het journaille. Julius Vischjager van de met de hand geschreven Daily Invisible mag ook niet meer zijn laatste vraag stellen. Ten slotte is er geen onderscheid meer tussen de persconferentie voor schrijvende journalisten en gesprekken voor radio en televisie. De persconferentie wordt digitaal live uitgezonden via www.politiek24.nl. Kortom, een en al vernieuwing.

Is dat wereldschokkend? Ach, het is maar net hoe je het bekijkt. Toch is er meer aan de hand dan alleen maar het doorvoeren van wat organisatorische wijzigingen. Zoals al geschreven: Balkenende heeft de regie naar zich toe getrokken, ook in zijn contacten met de media. Hij bepaalt nu niet alleen meer wat hij zegt, maar ook hoe hij in de media komt. Hij geeft journalisten de beurt om vragen te stellen.

Waarom Balkenende en zijn adviseurs tot deze beslissing zijn gekomen? Kennelijk hadden zij wat problemen met de persconferenties in Nieuwspoort. Bovendien bleek uit onderzoek dat de manier waarop de Britse premier Blair en de Franse president Chirac hun persconferenties organiseren, positief bijdraagt aan hun imago van daadkracht en slagvaardigheid. Welnu, de christendemocratische premier heeft deze methode geïmporteerd in Nederland.

Verpakking
Balkenende speelt hierbij in op de verdere opmars van het digitale tijdperk. Maar dat betekent wel dat het voor de schrijvende pers moeilijker wordt om door te vragen als de premier een in hun ogen onbevredigend antwoord heeft gegeven. Immers, Balkenende heeft de regie en kan zich er met een grap of met een nietszeggend antwoord van afmaken, om vervolgens een ander onderwerp aan de orde te stellen.

Bovendien zullen journalisten van de schrijvende pers, wetend dat de persconferentie live wordt uitgezonden, de behoefte voelen hun vragen correct en compleet te formuleren. Natuurlijk, de premier verzekerde de journalisten vorige week vrijdag ervan dat hij een bijna onverbrekelijke band met het journaille heeft. Maar er is wel degelijk iets veranderd. Tot voor kort was de premier gast in Nieuwspoort, de thuisbasis van de media. Nu zijn de media te gast bij de premier.

Is het alles erg principieel? Dat hangt er maar net van af vanuit welk oogpunt deze wijziging wordt bekeken. Alles lijkt erop dat Balkenende en zijn adviseurs zich zo druk maken om het imago van de premier, dat daarom deze verandering is doorgevoerd. Maar dan gaat het de premier kennelijk niet alleen meer om de inhoud, maar ook om de verpakking, het imago. Dat lijkt in tegenspraak met hetgeen hij de afgelopen jaren heeft beweerd.

De auteur is docent journalistiek en politicologie aan de opleiding journalistiek en communicatie van de Christelijke Hogeschool Ede.