Beiden weten uit ervaring hoeveel pijn en verdriet een gebroken huwelijk met zich meebrengt. Maar gaandeweg ontdekten ze ook dat er een leven ná de crisis is. In ”Over leven na echtscheiding” bundelden Maria Stoorvogel en Ria Vuik ervaringen van gescheiden christenen. „Als je in een slachtofferrol blijft zitten, kom je niet verder.” Hoewel ze allebei een echtscheiding meemaakten, zijn de persoonlijke omstandigheden van de auteurs nogal verschillend. Aan het huwelijk van Ria Vuik (37) kwam in 2004 een einde. Sindsdien zorgt ze als alleenstaande moeder voor haar twee jonge kinderen. De echtscheiding van Maria Stoorvogel (67) had vele jaren geleden plaats. Zij is inmiddels al geruime tijd hertrouwd. Eerder schreef ze ”Echtscheiding komt niet in mijn woordenboek voor” en ”Mijn ouders zijn gescheiden”.

In ”Over leven na echtscheiding” snijden de auteurs talloze onderwerpen aan, zoals rouw, materiële en immateriële veranderingen, dwaze vaders en geloofservaring. Ook beladen thema’s als echtscheiding en homoseksualiteit, het omgaan met seksualiteit na de huwelijksbreuk en hertrouwen komen aan de orde. Elk hoofdstuk sluit af met praktische informatie over talloze regelingen, instanties, boeken en websites op het gebied van onder meer alimentatie, opvoeding, thuiswerk, hulpverlening, stiefgezinnen en financiën.

Op verzoek van de auteurs beschreven zo’n twintig gescheiden christenen hun persoonlijke ervaringen. In elk hoofdstuk zijn fragmenten uit deze verhalen verwerkt. In het woord vooraf signaleert Stoorvogel dat sommige een sfeer ademen van een modern levensgevoel, geworteld in individualisme en secularisering. Dat was voor haar geen reden deze fragmenten weg te laten. „Het is reëel dat ook dat bij christenen voorkomt.”

Herkenning
Bijdragen van scribenten die het leven na een echtscheiding vanuit pastorale of psychologische deskundigheid belichten, ontbreken in dit boek. Stoorvogel: „”Echtscheiding kwam niet in mijn woordenboek voor” wilde ik indertijd alleen schrijven samen met een theologisch geschoold persoon - dat werd Anne Westerduin. Dat vond ik zelf voor die uitgave relevant. Samen met de uitgever hebben we er nu bewust voor gekozen het thema ”leven na een echtscheiding” helemaal vanuit de optiek van de ervaringsdeskundigen te behandelen.”

Vuik: „Ik had niet de behoefte er specifieke deskundigen bij te betrekken. Integendeel. Het kunnen delen van ervaringen is voor mij heel belangrijk. Vooral de verhalen van zo veel verschillende mensen maken deze uitgave voor mij waardevol. Hoewel iedere scheiding anders is, biedt elk relaas toch een zekere herkenning. Daar hoef je geen bijdrage van een professional naast te zetten.”

vraag (u14(Wat valt u het meest op in de ervaringsverhalen?

Stoorvogel: „Ze laten zonder uitzondering zien dat een scheiding veel verdriet en pijn met zich meebrengt en dat daar nooit een eind aan komt. Voor christenen heeft een scheiding een extra dimensie vanwege de trouwbelofte die ze voor God hebben afgelegd. Daarom hebben we bewust een christelijk boek geschreven, waarin dat aspect aan bod komt.

Bij de oudere generatie valt op dat die meer dan de jongere heeft geleden onder de houding van de kerkelijke omgeving. Inmiddels komt echtscheiding in kerken vaker voor en hebben veel ambtsdragers er beter mee leren omgaan.”
Vergeving

Stoorvogel noemt het essentieel dat gescheiden christenen uiteindelijk met God in het reine komen. „Het is van groot belang je schuld te belijden, maar ook te ervaren dat God genadig is, dat er vergeving is. Dan kom je weer in de ruimte te staan. Als je dat proces niet doorloopt, zul je altijd een schuldgevoel houden. Maar wie weet dat hij vergeving van God heeft ontvangen, kan verder.”

vraag (u14(Hoe kan die schuldbelijdenis op een eerlijke manier plaatshebben in een emotionele situatie waarin mensen zich soms misschien vooral slachtoffer voelen?
Stoorvogel: „Met dat proces ben je niet zomaar klaar. Dat kan best een paar jaar duren. Vooral als je het idee hebt dat jij niet de schuldige bent moet je ervoor oppassen in een slachtofferrol te vervallen. Als je daarin blijft zitten kom je niet verder. Maar als iemand na een maand zegt: „God heeft mij vergeven, ik ga vrolijk verder”, klopt er volgens mij ook iets niet.”

Vuik: „Er zijn momenten dat je niet kritisch naar jezelf wilt kijken en alleen een troebele blik hebt op datgene wat jou is aangedaan. Als je uiteindelijk ook je eigen aandeel onder ogen leert zien, hoef je niet meer telkens bij de ander te beginnen. Probeer met respect over de ander te blijven spreken, hoe moeilijk dat misschien ook is. Blijf niet in een verwijtende sfeer steken. Het is niet goed als haat je leven doortrekt, ook niet als je slachtoffer bent. Wie alles bij God kan neerleggen, hoeft niet altijd meer zijn eigen gelijk te halen.”

vraag (u14(U richt zich met dit boek ook op mensen die in het pastoraat werkzaam zijn. Wat verwacht u van ambtsdragers in situaties na een echtscheiding?

Stoorvogel: „Pastoraat is allereerst luisteren naar de verhalen van gemeenteleden en hun nood in het gebed bij God brengen. Als ambtsdragers kennisnemen van de verhalen in dit boek, zullen ze merken dat de gevolgen van een scheiding nooit ophouden, zeker niet als er kinderen zijn. Het verdriet blijft. Dat merk je bijvoorbeeld als je kinderen jarig zijn, examen doen, belijdenis doen of trouwen.

Als een kind van gescheiden ouders gaat trouwen, is de vraag soms: Wie van de ouders is erbij, op het gemeentehuis, in de kerk? Het is belangrijk dat ambtsdragers daarvoor aandacht hebben. Wanneer een predikant een kind van gescheiden ouders trouwt, bezoekt hij dan vooraf ook de gescheiden ouder die in zijn gemeente zit?”
Hertrouwen

Vuik: „Een scheiding is een deel van je leven. Op allerlei momenten word je met je gebroken jawoord geconfronteerd. Stel dat je kind ernstig ziek wordt en je staat met je ex naast zijn bed. Dan voel je de pijn en gebrokenheid uit het verleden weer heel sterk. Het herinnert je aan het moment dat je samen het kind kreeg. Dat is heel moeilijk. Onder bepaalde zaken kun je een streep zetten, onder andere niet.”

vraag (u14(Na een scheiding hebben mensen behoefte aan begrip en een luisterend oor. Welke plaats neemt de Bijbel in het pastorale gesprek in, bijvoorbeeld als een onderwerp als hertrouwen ter sprake komt?
Stoorvogel: „In de eerste plaats weten christenen zelf goed wat de Bijbel over scheiding zegt. In de tweede plaats ligt er een grote moeite, omdat diverse kerken een huwelijk na scheiding niet accepteren.”

vraag (u14(U benadrukt in dat geval sterk de eigen verantwoordelijkheid van het gescheiden gemeentelid in plaats van hem te stimuleren samen met de ambtsdrager te zoeken naar wat de Bijbel hierover zegt.

„Dat laatste zou het mooiste zijn, maar de praktijk is dikwijls weerbarstiger. Als je zelf meent dat de weg van God met jouw leven die van een nieuw huwelijk is, zul je daar samen met de ambtsdragers uit moeten komen. Veel huwelijken na een scheiding worden niet ingezegend. Daarin moet je zelf ook bescheiden zijn. Maar het levert meestal wel weer verdriet op. Je moet je vooraf goed afvragen of je dat aankunt.”

vraag (u14(Een van de ervaringsverhalen laat zien dat een echtpaar dat gescheiden was elkaar uiteindelijk toch terugvond. Is er voldoende oog voor dat die mogelijkheid wordt uitgesloten als een van beiden hertrouwt?
Vuik: „In de meeste gevallen is het een gepasseerd station dat je weer nader tot elkaar kunt komen. Als het wel kan, is dat heel bijzonder. Ik zie het zeker niet als een standaard mogelijkheid.”

Stoorvogel: „Het is wel van belang dat gescheiden mensen niet snel aan een tweede huwelijk beginnen. Als je niet door het traject van schuld belijden en vergeving ontvangen bent heengegaan, neem je dat mee in een volgend huwelijk. Dat is niet eerlijk richting je nieuwe partner.”

Ouderschapsplan
De auteurs benadrukken ook het belang van een goede omgang met de kinderen. Een wettelijk verplicht ouderschapsplan bij een scheiding is sinds vorig jaar van de baan. Dat laat volgens Vuik onverlet dat zo’n regeling z’n waarde kan hebben. „Als de situatie het toelaat, is het zeker wenselijk door middel van mediation een ouderschapsplan op te stellen. Daarbij is het essentieel dat beide ouders er voor hun kinderen willen zijn. Als je de bereidheid niet hebt het beste voor je kind te zoeken, is een ouderschapsplan hooguit een formaliteit. Net zoals je ziet dat bezoekregelingen soms niet worden nageleefd.”

De aandacht voor kinderen van gescheiden ouders, ook op langere termijn, laat volgens Stoorvogel nog vaak te wensen over. „Een scheiding is erg voor jezelf, maar je doet ook je nageslacht er veel mee aan. Het zou goed zijn als er nog eens een boek verschijnt dat is geschreven door kinderen van gescheiden ouders die nu zelf dertig, veertig jaar zijn. Over wat die ingrijpende gebeurtenis voor hen heeft betekend.”

Verdriet kunnen ordenen

„Het betekende vooral emotioneel een crisis waarvoor ik een jaar of veertien nodig had om die te verwerken. (…) Vanaf het begin heb ik hulp gehad van een maatschappelijk werker. Toch was er zwaarder geschut voor nodig om het zo te verwerken dat de ’inhoud van de kast’ niet meteen naar buiten kwam als erover gesproken werd. Dat was jarenlang het geval. Een jaar of zes geleden heb ik in psychotherapie eindelijk het verdriet kunnen ordenen. Als de kast nu opengaat, ligt alles gesorteerd op de plank. De pijn blijft, maar die heb ik onder controle.” (vrouw, 54 jaar)

„Het heeft een tijd geduurd voordat ik mijn ex met onze kinderen in het gebed bij God kon brengen om een zegen over hen te vragen. Dit proces heeft ongeveer drieënhalf jaar geduurd, waarin de heftigheid wel elke keer minder werd en je op een gegeven ogenblik tot de ontdekking komt dat je met een warm hart voor hen kunt bidden.” (man, 51 jaar).

„Mijn leven is totaal veranderd. Echt gelukkig zal ik nooit meer worden. (…) In kerk en christelijke kring word ik erop aangekeken dat ik gescheiden ben. Althans zo voel ik het. Veel