Wat is de betekenis van christenvrouwen in de politiek? Waarom zien we dat de participatie van vrouwen in de ChristenUnie (en haar voorgangers, het GPV en de RPF) de laatste tien jaar sterk aan het toenemen is? Om een goed antwoord op deze vragen te geven, is het belangrijk om terug te gaan in de geschiedenis.Aan het begin van de twintigste eeuw vond er een opleving plaats in de bezinning op de positie van man en vrouw in huwelijk, gezin en maatschappij. Deze opleving was niet alleen een reactie op de eerste feministische golf, maar was ook nodig in verband met de herziening van het kiesrecht. Een grote hoeveelheid brochures en boeken zag het licht, onder anderen van Herman Bavinck, Johannes Sikkel, Frida Katz, Johanna Breevoort en Mary Barger.

In christelijke kring werd het denken over de positie van man en vrouw in hoge mate bepaald door het gedachtegoed van Abraham Kuyper. Kuyper legde grote nadruk op de orde die God in de schepping heeft gelegd. In zijn visie zijn man en vrouw verschillend geschapen. Het verschil in geslachtelijkheid brengt een verschil in natuur en roeping met zich mee. De man is het hoofd van de vrouw en de vrouw de hulpe van de man. De man is geschikt om leiding te geven en de vrouw om te zorgen. Hij wordt geroepen tot de arbeid en zij tot het moederschap. Hij richt zich op de taken buitenshuis en zij op de taken binnenshuis. Deze visie heb ik eerder gekarakteriseerd als ”sekse als scheppingsorde”.

Continuïteit
Als we het denken van Kuyper vergelijken met dat van Bavinck, Sikkel, Katz, Breevoort en Barger dan valt in de eerste plaats de continuïteit op. Al deze denk(st)ers proberen eerbiedig te luisteren naar de Bijbel en proberen de betekenis daarvan voor het dagelijkse leven te duiden. Zij geloven dat mannen en vrouwen geschapen zijn naar het beeld van God, gerechtvaardigd worden in Christus, en vernieuwd worden door de Heilige Geest.

Maar ook zien we een verschuiving optreden. Voor Kuyper was het vanzelfsprekend dat een verschil in geslachtelijkheid een verschil in roeping met zich meebracht. Deze vanzelfsprekendheid werd echter ter discussie gesteld. Bavinck en Sikkel benadrukken dat man en vrouw eenzelfde roeping hebben. Daarom spreken zij ook positief over de maatschappelijke ontplooiing van de vrouw. Maar omdat zij een verschillende natuur hebben, moet deze ontplooiing wel plaatsvinden op een min of meer eigen arbeidsterrein.

Katz, Breevoort en Barger benadrukken ook dat man en vrouw eenzelfde roeping hebben. Zij geloven dat mannen en vrouwen een verschillende natuur hebben. Maar in tegenstelling tot Bavinck en Sikkel brengen zij geen beperkingen aan, omdat zij benadrukken dat het mannelijke en het vrouwelijke in de hele maatschappij nodig is. In hun visie moeten de verschillende gaven van mannen en vrouwen ontwikkeld worden tot eer van God. Deze positie kan gekarakteriseerd worden als ”sekse als gave”.

De bovengenoemde verschuiving is bepalend geweest voor de visie op de plaats van de vrouw in de politiek. In het denken van Abraham Kuyper was daar geen ruimte voor. Bij Bavinck en Sikkel zien we dat er wel ruimte ontstaat voor politieke activiteiten. Vrouwen zouden zich met name bezig moeten houden met onderwerpen die bij hun natuur passen, zoals de strijd tegen prostitutie en drankmisbruik, als beschermer van armen en zwakken, en vooral als hoedster van huwelijk en gezin. Bij Katz, Breevoort en Barger zien we dat het hele politieke terrein voor vrouwen wordt geopend.

Dominant
We komen terug op de vraag hoe het komt dat de participatie van vrouwen in de ChristenUnie sterk aan het toenemen is. De positie ”sekse als scheppingsorde” is vele jaren dominant geweest in de kerken die de achterban vormden van het GPV en de RPF. Onder invloed van de tweede feministische golf werden de leden van deze kerken gedwongen om zich opnieuw te bezinnen op hun positie in huwelijk, gezin en samenleving.

In die periode werd de lijn zoals die was uitgezet door Bavinck, Sikkel, Katz, Breevoort en Barger weer opgepikt. In dit kader moeten de namen van Lucie Bremmer-Lindeboom, Mieke Wilcke-van der Linden en Marja Hendriks-Stoorvogel genoemd worden. De opvatting ”sekse als gave” werd toonaangevend in woord en geschrift en opende de ruimte voor politieke verantwoordelijkheid voor de vrouw.

Ruimte die sinds 2003-2004 actief wordt bepleit door de werkgroep vrouwenparticipatie binnen de ChristenUnie. Ruimte die -zoals dr. Slotemaker de Bruine uit 1920 dat formuleerde in zijn brochure ”Onze vrouwen in de politiek”- nodig is om „te worstelen om de ziel van ons volk.”

De auteur is bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Eindhoven. In zijn boek ”Sekse als antwoord” (1997) heeft hij een christelijk-wijsgerige studie van de man-vrouwrelatie gegeven. Hij schreef bovenstaand artikel op basis van de lezing die hij zaterdag in Capelle aan den IJssel hield voor Inclusief, de vrouwenwerkgroep van de ChristenUnie.