In diverse Afrikaanse landen gaven blanken in de laatste halve eeuw het roer uit handen. Daarna ontstonden niet zelden problemen. Die constatering vormt werkelijk geen verdediging van apartheid. Zij presenteert slechts een paar feiten.Een voorbeeld daarvan valt te vinden in de vroegere Belgische Congo. In de hoofdstad Kinshasa tonen verwaarloosde gebouwen een welvarender koloniaal verleden. De stad is in verval. Producten zijn peperduur. De bodem is rijk aan delfstoffen. Maar de economische situatie is slecht. De buitenlandse schuld is groot. Wanbeleid en corruptie tieren welig.

Ook in Zimbabwe ging de welvaart teloor. Er is een ernstig tekort aan medicijnen en voedsel. Officieel bereikte in 2006 de inflatie een wereldrecord van meer dan 600 procent. Het zwarte circuit zou op 2000 procent zitten. De werkloosheid ligt formeel op 80 procent. Toen het land nog Rhodesië heette was dat anders.

In 1994 had in Zuid-Afrika de ommekeer plaats. Menigeen in de westerse wereld koesterde een halve eeuw geleden bezwaar tegen de opkomende apartheid. Maar anderen waardeerden dat er in Zuid-Afrika nog sprake was van normen en waarden.

De Nasionale Party won in 1948 de verkiezingen. Het apartheidsprogram dateert van die tijd. Er was destijds ook sprake van geweld. De blanken woonden vaak in hun eigen gebied en merkten weinig of niets van de armoede en de misdaad in de zwarte wijken. Na de apartheid nam het geweld niet af, maar breidde het zich uit naar de hele Zuid-Afrikaanse maatschappij.

Zuid-Afrika heeft op wereldschaal hoge misdaadcijfers. Dagelijks sterven tientallen mensen door geweld. Er is elk jaar sprake van honderdduizenden inbraken en overvallen. Eerst waren vooral zwarten nog optimistisch. Verbetering kostte tijd. Maar de publieke opinie sloeg om. De politie slaagde er niet in de criminaliteit terug te dringen. De rechtspraak faalt.

Behalve door criminaliteit blijkt Zuid-Afrika ook getroffen door aids. Mbeki belooft meer politieagenten. Hij zegt ook toe de overheidsprogramma’s tegen hiv en aids uit te breiden. Dat is nodig. In Zuid-Afrika is aids een tijdlang genegeerd. Mbeki deed de kwestie af als armoedeprobleem. Volgens critici realiseerde hij zich dat erkenning de staat op kosten joeg.

De vraag is nu of de maatregelen van Mbeki niet te laat komen. Aids heeft zijn slag al geslagen. Dat valt nauwelijks nog te remmen. Tenzij er in de grote medische wereld geweldige uitvindingen worden gedaan. De besmettingscijfers zijn hoog. Maar de werkelijkheid is waarschijnlijk nog schrikbarender. Nog altijd blijkt het probleem zowel onder veel zwarten als onder blanken eigenlijk door schaamte niet bespreekbaar.

En hoe is het mogelijk om in drie jaar tijd de politiemacht meer dan dubbel zo groot te maken? Hoe gaat dat met de scholing van die mensen? Waar komt hun salaris vandaan in een land dat het de laatste jaren vaak niet zo nauw nam met het innen van belastinggeld? Een snelle uitbreiding zou in het bedrijfsleven geen kans van slagen hebben.

Het zal voor Mbeki een hele opgave zijn om z’n beloften waar te maken. Zuid-Afrika zou niet het eerste land zijn dat voorheen redelijk welvarend was, maar in een diepe depressie terechtkomt. En is het voor een regering die hier en daar de oude, traditionele godsdiensten stimuleert niet moeilijk om duidelijke normatieve leefregels neer te zetten in de samenleving?