Op 16 januari overhandigde commissaris jeugd- en jongerenbeleid Steven van Eijck het rapport ”Groeistuipen in het speciaal onderwijs” aan minister Van der Hoeven. Hierin luidde hij de noodklok over een aantal problemen. Met 26 aanbevelingen geeft Van Eijk een grondige aanzet om tot oplossingen te komen. Onder sommige aanbevelingen zetten we een dikke streep. Volgens ons raken de problemen echter het hele onderwijs. Daarom is een integrale aanpak geboden.Zorgverbreding
In het basisonderwijs en het voorgezet onderwijs komt steeds meer aandacht voor kinderen bij wie het leren niet vanzelf gaat: de zorgverbreding. Steeds meer leerlingen met een rugzakfinanciering vinden hun weg in het regulier onderwijs. Hierdoor is er steeds meer plaats voor leerlingen met leer- en leefproblemen in het reguliere onderwijs. Een goede ontwikkeling. Door de zorg zo dicht mogelijk bij de leerlingen te brengen, krijgt het onderwijs allerlei impulsen en ontstaan nieuwe ideeën.

Hierbij juichen wij creativiteit en inventiviteit toe, waarbij het onderwijskader zelf nadenkt over goede oplossingen, terwijl de overheid zorgt voor voldoende middelen en voorzieningen. Middelen die, zoals Van Eijk ook in zijn 21e aanbeveling aangeeft, in de reguliere bekostiging opgenomen moeten worden.

Daarnaast moeten scholen wat ons betreft zelf grotere bevoegdheden krijgen om inventief naar oplossingen te kunnen zoeken. Daarom moet een deel van de wettelijke bevoegdheden die bij de gemeente liggen bij scholen neergelegd worden.

Een voorbeeld hiervan is het vervoer. Scholen voor speciaal onderwijs ontvangen hun leerlingen vaak uit een grotere regio. Ze hebben hierdoor te maken met verschillende gemeenten. De gemeente is verantwoordelijk voor het vervoer naar de scholen en vult dit op eigen wijze in. De gemeente mag namelijk zelf bepalen hoe men het leerlingenvervoer wil organiseren, al gelden er wel minimumvoorwaarden, bijvoorbeeld rond eigen bijdragen en veiligheidsvoorschriften.

Het organiseren van vervoer verschilt hierdoor (sterk) per gemeente. Daardoor is het voor ouders en scholen onnodig ingewikkeld. Daarom onderschrijven we de gedachte van één loket waar alle aanvragen geregeld kunnen worden (aanbeveling 23). Dit moet zo veel mogelijk aan het onderwijsveld zelf overgelaten worden. Bemoeienis van de gemeente is dan overbodig.

Capaciteitstekort
Opvallend is dat de verantwoording van verleende zorg volgens Van Eijk aan de minister Jeugd afgelegd moeten worden (aanbeveling 24). Deze impliciete aanbeveling voor zo’n ministerie ondersteunen we van harte. Nu worden jeugdzaken door zeven verschillende ministeries behartigd. Het is tijd voor meer eenduidigheid en efficiëntie.

Van Eijk signaleert ook een capaciteitstekort. Er zijn op verschillende plaatsen in het land wachtlijsten voor de speciale begeleiders op de gewone scholen. Ook is er een gebrek aan gekwalificeerd personeel. Verder wijst hij op de complexe organisatie van zorg- en indicatie-instellingen voor ouders en scholen.

De genoemde capaciteitstekorten in het onderwijs baren ons zorgen. De aanbevelingen van Van Eijk (nummer 14 en 15) op dit punt gaan echter niet ver genoeg. Het lesgeven en begeleiden in het speciaal onderwijs is een specialisme binnen het onderwijs. Als de groep leerkrachten groter wordt, zullen er ook meer gekwalificeerde docenten en begeleiders komen voor deze vorm van onderwijs.

Werken in het onderwijs moet daarom in z’n geheel weer aantrekkelijk worden. Dit kan echter alleen als (maatschappelijk) de waarde wordt ingezien en erkend van het begeleiden van leerlingen op weg naar het zelfstandig functioneren in de samenleving.

Het werven van leerkrachten mag echter niet leiden tot een toename van het aantal ongeschoolde leerkrachten. De overheid dient randvoorwaarden te scheppen om meer bevoegd en gekwalificeerd personeel te krijgen. Er moet gezorgd worden voor betere arbeidsvoorwaarden, een kleiner maximum van leerlingen per klas en meer ondersteuning in de klas door onderwijsassistenten.

Ook zouden er betaalde leer-werktrajecten binnen het onderwijs moeten komen voor docenten die zich willen ontwikkelen als docent in het speciaal onderwijs. Verder moeten scholen sterker gestimuleerd worden om te gaan differentiëren in de beloningssystemen voor docenten. En tot slot moet de overheid het prachtige vak van onderwijzer weer op de kaart zetten. Dat geeft in meerdere opzichten toekomstgericht beleid.

Speciale aandacht
Van Eijk zegt 207 miljoen euro nodig te hebben om dit jaar tot een adequate aanpak te kunnen komen. Een integralere aanpak vraagt echter meer. Dat moet wat ons betreft geformeerd worden. Een overheid die met woord en daad het (speciaal) onderwijs hoge prioriteiten geeft, illustreert wat zorg betekent. Juist omdat dit het kwetsbare en zwakkere raakt. Daarom verdient deze groep jonge burgers speciale aandacht.

Daarbij verdient het uitgangspunt van Van Eijk alle steun. Volgens hem verdienen jeugdigen onderwijs dat het beste in hen naar boven haalt, zodat zij met een diploma de arbeidsmarkt kunnen betreden en hun plek in de maatschappij kunnen innemen. Dat geldt ook voor jongeren in het speciaal onderwijs, en voor hen is daarvoor extra ondersteuning onontbeerlijk. Van Eijk hanteert daarom terecht het motto: ”Stel het kind centraal”. Het formeren van de genoemde randvoorwaarden bevelen we warm aan.

De auteur is voorzitter van de SGP-jongeren.