Zainab al-Suwaij, een Amerikaans-Iraakse moslimvrouw die voorzitter is van het Amerikaanse Islamitisch Congres, ondersteunt arme Iraakse vrouwen door hen te helpen op te komen voor hun rechten en uitdrukking te geven aan hun behoeften, bijvoorbeeld als het gaat om onderwijs voor hun kinderen. Tijdens iedere reis naar Irak riskeert ze haar leven.Zainab al-Suwaij is een van de vele voorbeelden van religieuze mensen die de koers van de geschiedenis in snel tempo veranderen.

Het is de taak van westerse instituten, die traditiegetrouw geen oog hebben voor religieuze factoren, om deze bijzondere mensen te herkennen en te leren hoe zij het best uit de verf komen in hun religieuze traditie als het gaat om hun bijdrage aan een vreedzame samenleving.

Dit zal niet gemakkelijk zijn, want degenen die onze grote internationale en nationale instellingen runnen, zijn er niet aan gewend om dergelijke verbanden te leggen. De meeste politici en bureaucraten zijn opgeleid aan de beste intellectuele instituten en daardoor kinderen van de verlichting. Religieuze oplevingen zorgen binnen hun wereldbeeld voor een schok. Zij hebben doorgaans geen idee van de veerkracht en inpasbaarheid van religie in de moderne wereld.

Confrontatie
Dat is er dan ook de oorzaak van dat velen van hen niet zijn voorbereid op een confrontatie met religieuze extremisten. Het is immers overduidelijk dat religie in de lift zit, van Irak tot in West-Europa en de VS toe. Daarbij komt dat religie in veel gevallen neigt naar extremisme.

Het is eveneens duidelijk dat religieuze militanten vandaag de dag tot de meest flexibele groepen behoren. Ze bewegen zich rond traditionele religieuze scholen, gebedshuizen en religieuze organisaties, of die nu conservatief, gematigd of liberaal zijn. Ze gebruiken internet en andere media die belangrijk zijn voor jongeren, en ze weten hoe ze de onvrede van honderden miljoenen armen en zwakken moeten mobiliseren.

Als wij die geloven in tolerantie en vreedzaam samenleven willen bouwen aan een betere en vreedzamer samenleving, zullen we moeten leren van de flexibiliteit van militante religieuze activisten. We moeten leren inzien waarom zij aantrekkingskracht uitoefenen op armen en verschoppelingen, zodat we hen met hun eigen wapens kunnen bestrijden.

We moeten erachter zien te komen waaraan militanten zich ergeren, en dat juist doen; we moeten weten waar zij blij mee zijn, om daarmee juist te stoppen. Zo zijn militante activisten blij wanneer regeringen de armen vergeten, of wanneer het Westen participeert in activiteiten die worden gezien als gericht tegen moslims. Maar ze zijn juist furieus als het Westen oog heeft voor de armen of als gematigde religieuze leiders oog hebben voor de noden van de zwakken in de samenleving.

Aandacht
Door hard te werken kunnen landen en traditionele religieuze leiders mensen bieden wat militanten hun geven: aandacht, zelfrespect, zorg te midden van de ellende en hoop.

Natuurlijk zijn niet alle terroristen arm. Maar de armen vormen per definitie hun doelgroep als militanten gehoor zoeken voor hun ideeën voor een nieuwe wereldorde.

Willen wereldleiders, traditionele religieuze leiders en degenen die leidinggeven aan de grote internationale ontwikkelingsorganisaties aantrekkelijker worden dan militante groeperingen, dan vraagt dat een nieuwe manier van denken.

Als religieuze opleving een onderdeel vormt van de ziekte van het hedendaagse extremisme, dan moet de behandeling van die kwaal aansluiten bij dezelfde zaak: religieuze passie. Maar dan op een manier die de gezamenlijke sociale verbanden versterkt. Het beste kan dat door kennis te nemen van het werk van bijzondere mensen zoals Zainab al-Suwaij en door hen te steunen.

Deze vredestichters zijn tamelijk onbekend voor de wereld en soms ook voor elkaar. Het Westen moet het goede nieuws van hun prestaties verbreiden en moet zijn welvaart aanwenden om deze helden van de wereldgemeenschap te ondersteunen.

De auteur is hoogleraar wereldreligies aan de George Mason University in Fairfax (Virginia, VS).