Het Interkerkelijk Vredesberaad, de vredesbeweging die in de jaren ’80 zijn honderdduizenden de straat op kreeg om te demonstreren tegen kernwapens, vierde in december op feestelijke wijze zijn veertigjarig bestaan. In het RD van 16 december stond een uitgebreid verslag van deze jubileumbijeenkomst en een kort overzicht van de geschiedenis van het IKV. In dat verslag staat de volgende zin: „Het IKV en Pax Christi voegen vanaf 1 januari hun werkorganisaties samen in een nieuwe stichting, IKV Pax Christi.” Wat betekent dit?Geen rechtspersoon
Het Interkerkelijk Vredesberaad werd in 1966 opgericht door negen Nederlandse kerken. Het beraad was geen rechtspersoon, zoals een stichting of vereniging. De omschrijving van dit beraad was als volgt: „Het Interkerkelijk Vredesberaad is een door negen kerken ingestelde, niet rechtspersoonlijkheid bezittende associatie van enerzijds kerken in de perso(o)n(en) van hun afgevaardigde(n), anderzijds personen die daartoe door hun kerken zijn afgevaardigd.” Deze omschrijving verhult veel. Met name de positie van de kerken die het beraad in leven hadden geroepen. De geschiedenis heeft geleerd dat de kerken geen grip hadden op het Interkerkelijk Vredesberaad.

Op 23 mei 1999 richtte het IKV de Stichting Beheer IKV op. Er kwam enige duidelijkheid. Echter, op 6 april 2006 kreeg deze stichting door statutenwijziging een andere naam: Stichting IKV. Op dezelfde datum werd nog een nieuwe stichting in het leven geroepen: Stichting Samenwerkingsverband IKV-Pax Christi. En dit is de stichting die hierboven wordt bedoeld.

Kerken buitenspel
Nu de opvolger van het Interkerkelijk Vredesberaad, Stichting IKV, samen met Pax Christi de Stichting Samenwerkingsverband IKV-Pax Christi gaat besturen, is de zeggenschap van de kerken in feite tot nul gereduceerd, afgezien van mogelijk enige invloed die de Rooms-Katholieke Kerk nog heeft via de Vereniging Vredesbeweging Pax Christi Nederland.

Daarbij verdenk ik de Protestantse Kerk in Nederland ervan dat zij zich buitenspel laat zetten. In mei dit jaar heb ik enkele keren per brief aan de juridische afdeling gevraagd hoe de relatie tussen PKN en IKV nu is en vroeger was. Men kon mij hierover niets meedelen. Wie schetst mijn verbazing toen korte tijd later iemand van de archiefdienst van de PKN mij benaderde, en mij zijn (beperkte) diensten aanbood om in het archief te zoeken naar een antwoord op mijn vraag. Heel bizar, omdat de structuurwijziging ongeveer een maand eerder was geformaliseerd. Kennelijk had het IKV de PKN niet op de hoogte gesteld van de statutenwijziging. Het feit dat de synodepreses van de PKN, ds. J. G. Heetderks, op de jubileumdag van het IKV aanwezig was, en er zelfs mocht optreden, blijkt tegen deze achtergrond een schertsvertoning te zijn geweest.

Betekenisloos
Uit de naam van het IKV is een verwijzing naar de kerken verdwenen. Zelfs de insider Gied ten Berge, die al meer dan dertig jaar werkzaam was voor het Interkerkelijk Vredesberaad, heeft dit niet begrepen. In het gedenkboek ”IKV 1966-2006”, dat tijdens de jubileumbijeenkomst werd gepresenteerd, staat een interview met hem. Hij zegt daarin het volgende: „Het IKV heeft zich zachtjesaan losgezongen van de kerken, misschien niet institutioneel, maar dan toch mentaal en cultureel. (…) In de teksten over de missie van Pax Christi en het IKV is sprake van een versmalde, projectmatige gerichtheid op taken in conflictgebieden. Een samenhangende kritische reflectie op het werk ontbreekt. In de beschikking op grond waarvan IKV en Pax Christi hun overheidssubsidie krijgen, staat zelfs goedkeurend dat zij hun werk niet op een geloofsovertuiging baseren. (……) Het is niet acceptabel als de subsidiegevers goedkeurend constateren dat we ons in onze projecten niet door het geloof laten leiden. Christenen hoeven niet resultaatgericht te zijn, maar ze moeten wel verantwoord handelen. (…) Verlies aan identiteit staat gelijk aan verlies aan karakter. Bij het IKV dreigen de puntjes -om in VPRO-termen te spreken- te verdwijnen. Daarom stel ik voor in de nieuwe structuur waarin IKV en Pax Christi opgaan, de huidige namen te blijven koesteren.”

Puntjes
Om deze laatste alinea te begrijpen, memoreer ik dat eind jaren ’60 met veel verbaal geweld en veel publiciteit tijdens een ledenvergadering in de Expohallen in Hilversum de afkorting V.P.R.O., die stond voor Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep, gewijzigd werd in de betekenisloze vier letters VPRO. Wij weten inmiddels wat voor soort omroep de VPRO is. Gied ten Berge wijst erop dat dit het IKV niet mag overkomen. IKV moet I.K.V. blijven.

Ik heb mij erover verbaasd dat deze uitspraak van Gied ten Berge in het gedenkboek staat. Want als vooraanstaand IKV’er moest hij toch op de hoogte zijn van het feit dat de puntjes al verdwenen waren? Zo wordt hij in het gedenkboek eigenlijk een beetje te kijk gezet.

De kritiek die Gied ten Berge heeft op „de versmalde projectmatige gerichtheid” deel ik, maar ik weet bij voorbaat dat ik zijn „kritische reflectie” niet zal delen. De praktijk heeft bewezen dat die kritische uitgangspunten steeds weer leiden tot seculiere programma’s waarbij „de puntjes zijn verdwenen.”

God of mammon
Het Interkerkelijk Vredesberaad was opgericht door negen kerkgenootschappen. De Quakers zijn uitgetreden. Drie kerkgenootschappen zijn gefuseerd tot één, de PKN. Dus van die negen kerkgenootschappen zijn er nog zes over, te weten: Rooms-Katholieke Kerk, Protestantse Kerk in Nederland, Remonstrantse Broederschap, Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud Katholieke Kerk en Evangelische Broedergemeente.

Het bestuur van het IKV bestaat uit dertien leden. Acht leden worden aangewezen door deze zes kerkgenootschappen. De RK-Kerk en de PKN wijzen ieder twee leden aan. Dit aanwijzen is het kiezen uit door het IKV voorgedragen tweetallen. Het IKV bepaalt wie deel uitmaken van de tweetallen. Daarom is er van een echte kerkelijke inbreng geen sprake. En weer heeft Gied ten Berge het mis. Het IKV heeft zich niet alleen mentaal en cultureel, maar ook institutioneel „losgezongen van de kerken.”

Vanaf volgend jaar, wanneer alle activiteiten via de Stichting Samenwerkingsverband IKV-Pax Christi gaan lopen, stelt de invloed van de kerken in het werk van het samenwerkingsverband helemaal niets meer voor.

De Stichting IKV ontvangt veel geld van het ministerie van Buitenlandse Zaken, voor de komende vier jaar een subsidie van 15 miljoen euro. Ik haal weer Gied ten Berge aan: „In de beschikking op grond waarvan IKV en Pax Christi hun overheidssubsidie krijgen, staat zelfs goedkeurend dat zij hun werk niet op een geloofsovertuiging baseren. Dus 15 miljoen dankzij de verdwenen puntjes…”

De auteur is medewerker van de stichting Geen Kerkgeld voor Geweld.