De drie misdadigers hebben in ieder geval één ding gemeen: allen zijn ze veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.Rechters vonnissen steeds meer levenslang. In de afgelopen vijf jaar is de ultieme straf vaker opgelegd dan in de vijftig jaar daarvoor, betoogt prof. mr. F. W. Bleichrodt, advocaat en hoogleraar penologie (bestraffingskunde) en penitentiair recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Onlangs kwam zijn oratie daarover in boekvorm uit.

Bleichrodt vindt het „zorgelijk” dat de laatste jaren „zo vaak” levenslang wordt opgelegd. „Voorheen was levenslang een zeer uitzonderlijke straf. De rechter bracht in de motivering van het vonnis tot uitdrukking dat het echt niet anders kon. Nu is de redenering vaker dat levenslang een passende straf is, tenzij bijzondere omstandigheden een andere straf rechtvaardigen. Bovendien is het gratiebeleid veranderd. Voorheen werd na zo’n vijftien jaar bezien of iemands levenslange straf in een tijdelijke straf kon worden omgezet. Nu lijkt levenslang ook echt levenslang. Er is onduidelijkheid over het gratiebeleid. Dat betreur ik.”

Onderzoekers melden dat de misdaad harder wordt. Dan is het toch logisch dat er meer mensen levenslang krijgen?

„De toename heeft niet uitsluitend te maken met de aard van de criminaliteit. In de jaren zeventig deden zich ook zware moordzaken voor. Toch is toen nooit levenslang opgelegd.”

Kennelijk wil de maatschappij dat de teugels worden aangehaald.

„Als we met z’n allen willen dat rechters vaker levenslang moeten oplegen, moet daar wat mij betreft ook bijhoren dat we duidelijkheid geven over het perspectief van de bestrafte. De Raad van Europa heeft aanbevolen dat er voor de veroordeelde altijd enig perspectief op vrijlating moet zijn. Nederland biedt dat perspectief onvoldoende. Daarmee loopt ons land uit de pas in vergelijking met landen als Duitsland en België.”

Nabestaanden van slachtoffers hebben ook levenslang. Houdt u daar wel voldoende rekening mee?

„Natuurlijk kan het leed van nabestaanden zeer groot zijn. Dat moet tot uitdrukking komen in de strafoplegging. Ik zeg ook niet dat levenslang in alle gevallen een verkeerde straf is.”

Kritiek
Wil het volk bloemkolen, dan krijgt het bloemkolen, wil het spruiten dan krijgt het die. Journalist Ted van der Meer zegt niet te willen generaliseren; wel neemt het aantal politici dat de bloemkoolredeneertrant aanhangt in zijn ogen zorgwekkende vormen aan.

De werkwijze van de media is in zijn ogen al even oppervlakkig. Een voorbeeld is de „haatcampagne” die „de media” de laatste dertig jaar tegen alles wat met religie heeft hebben gevoerd.

Met een nieuwe website, www.kritiek.nl, hoopt Van der Meer tegenwicht te kunnen bieden. Zijn site moet een forum worden voor diepgaande maatschappijkritische debatten, niet het zoveelste digitale trefcentrum waar een ieder vrijelijk zijn kort-door-de-bochtmeninkjes geeft.

Heeft dit kans van slagen? Forumdiscussies op internet zijn nogal eens niet veel soeps.

„We hebben strenge huisregels geformuleerd waaraan de deelnemers zich moeten houden. Verder is op de site een filter actief dat de bijdragen screent op schuttingtaal.”

Wat bereikt een mens met een waslijst aan kritische, correct geformuleerde meningen?

„Op onze site uiten deelnemers kritiek die je elders niet snel zal tegenkomen. Zo heb ik nu een bericht onder ogen van iemand die zich afvraagt waarom er in bepaalde tv-programma’s zo veel wordt gevloekt. Als meer mensen daar de vinger bij leggen, is dat toch een signaal.”