Een voorval vrijdag tekende de huidige gespannen sfeer tussen ondernemers en vakbeweging. RMU-directeur Peter Schalk overhandigde de Arbeidsvoorwaardennota 2007 van zijn organisatie aan werkgeversvoorman Wientjes en CNV-voorzitter Paas.Schalk zei het te betreuren dat beide heren elkaar binnen de SER wat betreft het ontslagstelsel nog niet wisten te vinden. „Maar een paar nieuwjaarsrecepties kunnen wonderen doen”, zo citeerde hij de Volkskrant van woensdag. „Wellicht draagt dit samenzijn daaraan een steentje bij.”

„Het helpt fantastisch”, pareerde Paas met een vileine glimlach richting Wientjes. Waarop de werkgeversvoorman hem rap voor de voeten wierp dan ook maar direct even te tekenen. Het was immers de vakbeweging die niet in wilde gaan op het ultieme voorstel dat hij bij zijn achterban had „weggesleept.” Paas was best bereid een krabbel te zetten. „Maar dan stel ik de tekst wel even op.”

Nadat de SER eerder deze week de discussie over de hervorming van het ontslagstelsel afbrak, kunnen vakbeweging en ondernemers elkaars bloed wel drinken. Anderhalf jaar van onderhandelen heeft bitter weinig opgeleverd. Waar een breed gedragen SER-advies als een enigszins dwingend voorstel de huidige formatiebesprekingen had kunnen raken, staan de partijen nu lijnrecht tegenover elkaar.

Het zijn vooral de werkgevers die al jarenlang van het huidige ontslagmodel af willen. Het Nederlandse ontslagrecht -ontstaan in 1945- is in hun ogen niet meer van deze tijd. „Het is onduidelijk, inflexibel en bureaucratisch”, stelde Wientjes vrijdag. Zijn achterban ziet daarom graag een aanzienlijke versoepeling van ontslagregels. En wellicht belangrijker: een drastische beperking van afvloeiingsregelingen. „Ontslagvergoedingen van twee tot drie keer een jaarsalaris komen voor. Het loopt volslagen uit de klauwen.”

Vereenvoudiging is voor de vakbonden best bespreekbaar. Vooral het dubbele karakter van het huidige stelsel mag er wat hen betreft vanaf. Nu kunnen werkgevers een ontslagvergunning aanvragen bij het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) of ze schakelen direct de kantonrechter in. Dit maakt zaken nodeloos ingewikkeld.

Beperking van de ontslagvergoeding gaat de vakbeweging echter te ver. Afvloeiingsregelingen zijn in hun optiek juist de smeerolie van de arbeidsmarkt. Zonder een goede vergoeding zijn werknemers wellicht minder geneigd om mee te werken aan het ontslag.

De aloude tegenstelling tussen werkgevers en werknemers lijkt hier de kop op te steken. Werkgevers willen graag makkelijk en goedkoop van hun overbodige of niet functionerende personeel af. De vakbeweging -zich terdege bewust van het feit dat juist inmenging op dit terrein hen bestaansrecht ontleent- geeft geen duimbreed toe.

Wellicht kunnen de kemphanen nog wat leren van de RMU, die (evenals christennetwerk GMV) zowel werknemers als werkgevers verenigt binnen één organisatie. Vanuit de gedachte dat wie zoekt naar samenwerking in plaats van conflict er heus wel uit komt.

Wat betreft hervorming van het ontslagstelsel is dat gelukt, zegt Chr. Baggerman, coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de reformatorische vakorganisatie. „We staken de koppen bijeen en hebben nu een hervormingsplan dat breed wordt gedragen.”

Ook van de RMU mag het huidige ontslagstelsel van de baan. Baggerman: „De route via het CWI is langdurig en de uitkomst vaak ongewis. De weg via de kantonrechter is daarentegen juist bijzonder helder.” De RMU pleit er daarom voor dat de zogeheten kantonrechtersformule, die vaak wordt gehanteerd voor het berekenen van de ontslagvergoeding, in de wet wordt verankerd.

„Werkgever en werknemer weten dan waar ze aan toe zijn. Dat bevordert voorspelbaarheid en transparantie. Alleen als partijen het niet met elkaar eens kunnen worden, blijft de gang naar de rechter open.”

Als enige vakorganisatie bepleit de RMU daarnaast een wettelijk voorgeschreven ontslagpreventieprotocol, dat bij dreigend ontslag moet worden nageleefd. Baggerman: „Ontslag is het uiterste middel. Dit valt wellicht te voorkomen door naleving van de in het protocol opgenomen zorgvuldigheidscriteria en het zoeken in het voortraject naar oplossingen, zoals scholing, conflictbemiddeling, loopbaanbegeleiding of herplaatsing.”