Halal of haram, toegestaan of verboden: dat is de vraag voor moslims die de Koran serieus nemen. Dat betekent niet alleen het bekende verbod op varkensvlees, maar ook een taboe op rente. Hypotheken, consumptieve leningen, obligaties en spaarrekeningen: ze zijn voor moslims niet weggelegd. Ook allerlei exotische beleggingsproducten als opties, warrants en futures zijn voor islamieten verboden terrein. Gokken is immers ook haram.Sinds een jaar probeert Bilaa-Riba (letterlijk: zonder rente) producten te ontwikkelen die wel voldoen aan de strenge islamitische wetgeving. „In Nederland zijn ruim 1 miljoen moslims. Dat zijn geen gastarbeiders, maar mensen van de tweede of derde generatie. Zij willen een moskee en halalvlees, maar ze regelen liever ook hun financiën op hun eigen manier”, legt general manager Mohammed Dini uit.

Bilaa-Riba huist in een kantorencomplex in Leiden en is volledig op islamitische leest geschoeid. Dini bemant een degelijk gemeubileerde kamer, waarin hij gasten ontvangt. Regelmatig wijst hij naar boven als hij spreekt over zijn vrouwelijke collega’s. De moslima’s werken in het callcenter op de derde verdieping, maar zullen zich niet laten zien. Mannen en vrouwen werken gescheiden.

Saillant detail: een van de mede-initiatiefnemers van Bilaa-Riba is Piet Bloemink. Hij richtte in de jaren negentig Legio Lease op en liet massa’s mensen beleggen met geleend geld, de zogeheten aandelenlease. In 1995 verkocht hij zijn bedrijf aan Bank Labouchere. Daardoor bleef hij buiten schot op het slagveld dat enkele jaren later ontstond toen honderdduizenden mensen met restschulden bleven zitten. Nu ziet hij markt in halalfinanciering. Het feit dat hij geen moslim is, doet niet ter zake, aldus Dini.

Gesprekken
Bilaa-Riba -omdat de instelling formeel geen bank is, houdt De Nederlandsche Bank geen toezicht- wil de rente omzeilen door het zogeheten systeem van ”murabaha”, ofwel verkopen met winst. Bij deze vorm koopt Bilaa-Riba een huis en verkoopt het vervolgens in maandelijkse termijnen. Daarbij hanteert de financiële instelling een winstopslag, die volgens Dini niet veel hoger uitkomt dan de rentekosten.

Hoewel een buitenstaander concludeert dat er slechts sprake is van een andere verpakking, gaat het volgens Dini om een verschil tussen dag en nacht. „Het is geen rente, maar handel. Wij kopen daadwerkelijk het huis en verkopen in termijnen.” Islamitische geleerden van de shariaboard, een soort raad van toezicht, hebben de halalhypotheek inmiddels goedgekeurd.

Een probleem vormt op dit moment de fiscale behandeling van de halalhypotheek. Rente is aftrekbaar, winstopslag niet. Inmiddels is Bilaa-Riba al een aantal keren bij de Belastingdienst op bezoek geweest. „We ervaren de gesprekken als positief. De fiscus is niet tegen het idee. Er zijn mogelijkheden binnen de bestaande wetgeving, dat hebben we vooraf onderzocht. Wij willen geen voorrang, maar wel dezelfde rechten.”

Dini wijst ook op de voordelen voor de Nederlandse economie als de halalhypotheek er komt. „Duizenden moslims zitten nu gedwongen in een huurhuis. Als wij de halalhypotheek introduceren, stromen veel van deze mensen door naar een koophuis. Dat zorgt voor ruimte in de huurmarkt. Bovendien trekken halalpoducten nieuwe investeerders naar Nederland.” Dini doelt op buitenlandse partners, die volgens hem in de rij staan voor de noodzakelijke kapitaalparticipatie.

Levensvatbaar
Perswoordvoerder Ingrid Meier van de Belastingdienst nuanceert het verhaal van Dini. „Er wordt gesteld dat het wachten is op de Belastingdienst. Dat is onjuist. Wij zijn continu in gesprek met Bilaa-Riba. Op dit moment voldoet hun product nog niet, ze moeten het nog verder verbeteren.”

Volgens Meier is het huidige product de tweede halalhypotheek die Bilaa-Riba ter beoordeling bij de Belastingdienst neerlegt. De eerste variant voldeed niet aan de fiscale wetten. Wat er mankeert, wil Meier niet zeggen. „Dat is een zaak tussen Bilaa-Riba en ons.”

Meier wil ook niet antwoorden op de vraag of de halalhypotheek er überhaupt komt. „Er is een kans dat zij er komt, er is een kans dat zij er niet komt. Dat is echter een probleem van de aanbieder. Zij willen dat wij het product beoordelen om te voorkomen dat mensen bij hun belastingaangifte voor verrassingen komen te staan. Ze kunnen echter ook zonder onze beoordeling een hypotheekvorm aanbieden.” Daar voelt Dini niets voor. Zonder fiscale tegemoetkoming is de halalhypotheek niet levensvatbaar.

Ook de Rabobank wacht op het oordeel van de Belastingdienst. Wel hebben de bankiers becijferd dat 200.000 moslims vragen om islamitisch bankieren. „Of dat een halalhypotheek is, weten we nog niet. Er zijn nog geen producten in de maak”, aldus perswoordvoerder René Loman. „We zijn in gesprek met de islamitische gemeenschap en de Belastingdienst. Het is aftasten. Pas als er meer duidelijkheid is, zijn wij concreet aan zet.

Bilaa-Riba is niet bang voor concurrentie. „Wij hebben het vertrouwen gewonnen binnen de moslimgemeenschap. De shariaboard geeft een bepaalde zekerheid. De Rabobank zal ook de goedkeuring van moslimgeleerden moeten hebben, anders zullen moslims huiverig blijven. Vergelijk het met halalvlees. Vraag honderd moslims waar ze dat kopen. Negen van de tien geven aan toch naar een islamitische slagerij te gaan, ook al ligt het bij Albert Heijn in de schappen.”