Deze werkgroep van de VN maakt zich zorgen over de opruiende taal van politieke en religieuze leiders, waardoor de publieke opinie onverdraagzamer wordt. VN-secretaris Kofi Annan deelt de zorg: „Het probleem is niet het geloof maar de gelovigen en hoe zij zich tegenover elkaar gedragen.”In die uitspraak zit best een kern van waarheid. Het is immers algemeen bekend dat er vaak een groot verschil zit tussen leer en leven. Daar gaan moslims mank aan, daar gaan zeker ook christenen mank aan. Het kan daarom heel gevaarlijk zijn om een godsdienstige leer af te rekenen op de daden van haar aanhangers.

Toch is dan niet alles gezegd. Het is namelijk onjuist zich alleen maar te richten op de daden van gelovigen en de leer buiten de discussie te houden. Daarmee wordt namelijk impliciet gezegd dat elke overtuiging op zichzelf recht van bestaan heeft. Dat is precies wat het moderne tolerantiedenken voorstaat. Daar sluiten de aanbevelingen van de Alliantie van Beschavingen ook naadloos bij aan. Zij roept opinieleiders op het begrip tussen culturen en het wederzijds respect voor religieuze opvattingen te bevorderen.

Bruggen bouwen, daar gaat het om. Daarmee wordt voorbijgegaan aan het feit dat er onoverbrugbare kloven en ravijnen zijn. Daarvan is sprake in de verhouding tussen islam en christendom.

De VN-werkgroep laat niet alleen dat punt liggen, maar heeft er ook weinig oog voor hoezeer de verschillen in godsdienstige leer het gedrag van mensen stempelen. De onderliggende redenering is: het maakt niet uit welke religieuze overtuiging iemand heeft, ieder heeft zich normaal te gedragen. Daarmee is de kous af. Hoezeer het ook waar is dat er algemene regels van fatsoen zijn, tegelijk is het ook een feit dat de levenswijze van mensen alles te maken heeft met hun religieuze overtuiging. Er zijn zeker gedragingen aan te wijzen waar een moslim geen probleem mee heeft en een christen op grond van zijn overtuiging ernstig bezwaar tegen maakt.

Godsdienst en levensbeschouwing bepalen in hoge mate de culturele identiteit. Dat geldt individuen, dat geldt ook bevolkingsgroepen en naties. De verschillen tussen de diverse godsdiensten zijn dus wel degelijk van belang en laten op het terrein van de internationaal politiek hun invloed gelden.

Dat laatste geldt zeker de eeuw waarin we leven. Draaiden de conflicten in de 19e eeuw om nationale zelfstandigheid en in de 20e eeuw om ideologische vragen, in de 21e eeuw dreigen de godsdientig-culturele verschillen een bron van conflicten te worden. Daarbij spelen zowel de inhoud van de leer als de uitleg en het daarmee samenhangend gedrag een belangrijke rol.

Het probleem van het Westen is daarbij dat het veel minder duidelijk is over de vaststaande levensbeschouwelijke opvattingen dan bijvoorbeeld moslims dit zijn. Ook al kent de islamitische wereld verschillende stromingen, er bestaat wel een gemeenschappelijke basis. Daar ontbreekt het in de huidige joods-christelijke wereld aan.

Hoezeer het ook te waarderen is dat regeringen in verschillende Europese landen meer aandacht krijgen voor waarden en normen - dat dit nodig is, zegt veel. Terwijl de moslimwereld vasthoudt aan duidelijke oriëntatiepunten, wordt er in het Westen gediscussieerd over gemeenschappelijke waarden. Dat verzwakt de positie van het Westen in het debat met andere religies.

Juist omdat het Europeanen ontbreekt aan een vast fundament, ketst een oproep tot respect met name bij moslims af op onbegrip en hoon.