Het grootste dilemma voor ziekenhuizen? „Dat ze de veiligheid van medewerkers en patiënten moeten waarborgen en tegelijkertijd open en toegankelijk willen zijn”, zegt Peter Peerdeman, leider van het project Veiligezorg.Bij het in 2002 opgestarte veiligheidsproject zijn inmiddels 66 ziekenhuizen aangesloten. Ze doen mee omdat de gestaag opgaande lijn van incidenten en meldingen van agressie hun zorgen baart.

In het hele land namen ziekenhuizen maatregelen toen op drie kinderafdelingen mysterieuze botbreuken waren aangetroffen bij opgenomen patiëntjes. In diverse zorginstellingen in onder andere Doetinchem, Arnhem, Ede, Zaandam, Hilversum en Amstelveen werd het toezicht op de behandel- en verblijfsruimtes met camera’s en extra bewaking verscherpt.

De veiligheidsmaatregelen komen boven op de investeringen die ziekenhuizen zich vanwege de toegenomen agressie toch al moeten getroosten. Peerdeman: „Overal in het land is dit een aandachtspunt.”

Op de laatste vergadering van de Cliëntenraad Academische Ziekenhuizen (CRAZ) is over patiëntveiligheid uitvoerig gesproken. Woordvoerster Ilona Thomassen: „We zijn blij dat tenminste één baby het letsel door ziekte en medicijngebruik heeft gekregen. Maar een aandachtspunt is dit wel. Nederlandse ziekenhuizen blijken niet ingesteld op een onverwacht, ernstig incident, al verwijten we de directies in de betrokken ziekenhuizen niets.”

Beveiligen kost een doorsnee ziekenhuis in een grote stad op dit moment al meer dan 1 miljoen euro per jaar, zo blijkt uit cijfers. Of dat in zijn ziekenhuis ook zo is wil Richard Olde Bijvank, directeur services van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) in Amsterdam, liever niet kwijt. De maatregelen in het nabij het Oosterpark gelegen stadsziekenhuis waren al fors; toch besloot de directie na het nieuws over de botbreuken in te grijpen. Olde Bijvank: „Het wordt hier geen Fort Knox en we blijven ervan uitgaan dat bezoekers hier met goede bedoelingen binnenkomen. Toch gaan we het toezicht bij de kinderafdeling uitbreiden. Buiten de bezoekuren om kunnen bezoekers, ongeacht hun status, de kamers niet meer zonder begeleiding binnengaan, waarmee ik niet wil garanderen dat een incident hier uitgesloten is.”

Recht tegenover de afdeling spoedeisende hulp van het HagaZiekenhuis in Den Haag zorgen twee beveiligers na diverse zware incidenten voor permanente bewaking. De medewerkers van de beveiligingsdienst, inmiddels uitgebreid tot 22 formatieplaatsen (fte), dragen een steek- en kogelwerend vest. Manager veiligheid Arno van den Berg: „Ze doen dat op eigen verzoek na twee steekincidenten. Gelukkig dat er toen nog geen gewonden gevallen zijn.”

Moedeloos van de te nemen maatregelen zegt Van den Berg nog niet te worden. „Wel betreur ik het dat de beveiligingsuitgaven niet aan de patiëntenzorg kunnen worden besteed. Steeds meer doorgangswegen sluiten we af voor het publiek, waarbij we voor bevoegd personeel automatische toegangscontroles hanteren. Die technische apparatuur is prachtig, maar er hangt wel een prijskaartje aan.”

Woordvoerster Marije Hulsbosch van de NVZ vereniging van ziekenhuizen benadrukt dat de veiligheidsmaatregelen die ziekenhuizen moeten treffen niet zijn vastgelegd in wet- en regelgeving. „De ruimte om het veiligheidsbeleid creatief in te vullen is daardoor voor elk ziekenhuis maximaal.” Overdreven zou Hulsbosch de maatregelen zeker niet willen noemen. „Je kunt niet zeggen dat dit een hype is. Het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg sluit medische oorzaken op dit moment vrijwel zeker uit.”

Ilona Thomassen van de CRAZ zegt niet te hopen dat ziekenhuizen de incidenten negeren. „Ze moeten de mogelijkheid van een insluiper onder ogen zien. Bovendien: vier van dit soort meldingen is gewoon te veel.”