Verkiezingsmedewerkers zeggen dat zij in juli na de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Congo stembiljetten aantroffen waarop zinnetjes stonden als ”ik houd van u, ik stem op u”. Maar ze vonden ook veel in stembiljetten gevouwen bonen, erwten en steentjes, netjes uitgeteld overeenkomstig de plaats van de kandidaat op de kieslijst.De meeste Congolezen zijn analfabeet en sommige hebben nog nooit een pen of potlood in handen gehad. Een kruisje zetten is voor deze mensen geen vanzelfsprekende zaak, en dat ze ook een vingerafdruk mogen plaatsen hebben ze niet kunnen lezen.

„Veel mensen in mijn land hebben nog nooit gestemd, dus moeten we hun leren waarom ze geen bonen of steentjes kunnen gebruiken”, zegt Deodata Bunzigiye, die naar eigen zeggen zo’n 30.000 mensen wegwijs heeft gemaakt in het stemmen.

Vaak is dat moeilijk, zegt zij, omdat bijvoorbeeld pygmeeën, en Afrikanen in het algemeen, een orale traditie kennen.

De meeste pygmeeën in het oosten van Congo kijken geen televisie en krijgen geen campagneposters onder ogen. Zij hebben dan ook geen idee hoe hun kandidaat eruit ziet. Dus kwamen zij voor de eerste ronde aan met bonen en steentjes. Zij wisten namelijk wel dat zij op Kabila wilden stemmen en dat hij zevende stond op de lijst van 33 kandidaten. Dus verpakten zij zeven bonen of steentjes in hun stembiljet.

Pendeyiki woont in Muja, een dorpje op 12 kilometer van de oostelijke plaats Goma. Zij en duizenden andere Congolezen op het uitgestrekte platteland hopen dat hun stem vrede zal brengen na tientallen jaren van wreed koloniaal bestuur, een langdurige dictatuur en twee verwoestende oorlogen.

„Als de verkiezingen geen vrede brengen, is het allemaal voor niets”, zegt Pendeyiki, die tijdens de oorlog vier van haar zes kinderen aan ziekte verloor. „Daarom stemmen we toch? Opdat onze kinderen in vrede kunnen opgroeien?”

Volgens de kiescommissie bedroeg de opkomst bij de eerste ronde meer dan 70 procent. Zelfs op de onveiligste plaatsen kwamen drommen kiezers naar de stembus.

Omdat alleen president Kabila en vicepresident Jean-Piere Bemba zijn overgebleven, moet de tweede ronde gemakkelijker worden voor onervaren kiezers als Pendeyiki en haar pygmeebuurvrouw Maria Christian.

De laatste is vastbesloten het ditmaal te doen zoals het hoort. „Fouten maken is deel van het leerproces”, zegt de 45-jarige Christan, die haar zoontje op haar rug draagt.

Ze buigt zich voorover en krast met een steen een ruw kruis in de rotsen. „Ik leer hoe ik moet stemmen. Mijn land leert hoe het moet stemmen.”