Dan is het toch een tikkeltje jammer dat een lid van het Koninklijk Huis niet langskomt voor het 700-jarig bestaan van „de grootste en best bewaarde middeleeuwse kerk van Amsterdam”, vindt directeur H. van Hasselt. De Oude Kerk in hartje Amsterdam, midden op de Wallen en nog steeds in gebruik bij protestanten, bestaat komend weekeinde zeven eeuwen. De bisschop van Utrecht, Guy d’Avesnes, wijdde de kerk in op 17 september 1306.In werkelijkheid begonnen timmerlieden rond 1250 al met de bouw van wat toen nog een klein houten kapelletje was. „De bouw heeft 400 jaar geduurd”, aldus Van Hasselt. „Vijftien generaties steenhouwers en timmerlieden hebben er die eeuwen steeds weer wat aan geplakt. Hierdoor zie je wel tien verschillende bouwstijlen.”

Volgens de bevlogen directeur is het resultaat „Noord-Nederlandse baksteengothiek.” Anders dan bij de monumentale kerken in Zuid-Europa zijn er in Amsterdam huisjes tegenaan geplakt, om te verhuren. Ook rondom staan huizen dicht tegen het gebouw aan. Daar staan nu vooral prostituees achter de ramen, die lonken naar toeristen. „Heel normaal”, meent Van Hasselt. „In sommige andere Europese steden staat ook een kerk midden in de rosse buurt.”

De meeste prostituees zal het aanstaande jubileum weinig interesseren, ook al zijn ze van harte welkom. „Op een enkeling na hebben de dames niets met de kerk.”

Daarentegen wordt het bouwwerk wel steeds populairder bij buitenlandse toeristen. „Tegen de trend in stijgen bij ons de bezoekersaantallen. Het gebouw werkt als een magneet. De aantrekkingskracht is het bestaan van ruwe schoonheid.”

Grafzerken
De ”Huiskamer van de Stad”, zoals de kerk ook genoemd wordt, valt binnen op door de leegte en de weldadige stilte. De kerk heeft drie befaamde eeuwenoude orgels en is bekend om de immense vloer van stenen grafzerken, waar meer dan 10.000 beroemde, beruchte en onbekende Amsterdammers begraven liggen. „Hier liggen 35 generaties, die alle soorten beroepen hebben uitgeoefend, die de stad hebben gemaakt.”

Het meest bezochte graf is dat van Saskia van Uylenburgh. De echtgenote van Rembrandt van Rijn vond hier in 1642 haar laatste rustplaats. Rembrandt en Saskia zijn acht jaar eerder ook getrouwd in de Oude Kerk, nadat ze elkaar op 9 maart om negen over half negen voor het eerst in de ogen hadden gekeken. Elke ochtend van 9 maart schijnt er op dat tijdstip een zonnestraal op Saskia’s graf, luidt een van de „wonderen van de kerk.”

Ook bekende zeehelden en de voorouders van biermagnaat Freddy Heineken liggen in de kerk begraven. De belangrijkste begraven overledene is volgens Van Hasselt Jan Pieterszoon Sweelinck, componist, klavecinist en organist in de Oude Kerk van 1577 tot 1621. „Ook zijn vader en zoon bespeelden het orgel, gedurende de hele tachtigjarige oorlog. Sweelinck is een icoon, alleen weten veel mensen in Nederland dat niet meer.”

Organisten weten de kerk hierom te vinden, maar Amsterdammers komen er amper langs. „Het is de meest verborgen plek van de hoofdstad, en hij is uit de hoofden en harten van de Amsterdammers verdwenen”, aldus Van Hasselt.

Werkboek
Stichting De Oude Kerk komt om die reden met een nieuw project: een werkboek over het monument voor Amsterdamse basisschoolleerlingen. „Als de kinderen komen, komen de ouders ook”, denkt de directeur.

Met meer bezoekers krijgt de Oude Kerk ook meer geld binnen. Dat is hard nodig sinds een door Amsterdamse burgers opgerichte stichting in 1955 het eigendom overnam van de hervormde gemeente. Het reusachtige houten dak dreigde toen in te storten. Particulieren, bedrijven en de overheid brachten het geld bijeen voor een restauratie die dertig jaar zou duren.

Voor meer inkomsten biedt de stichting de ruimte nu noodgedwongen aan voor congressen, diners en recepties. Soms ontvangt de kerk subsidie van de overheid, maar dat is niet genoeg om het monument open te houden. Zo is eind dit jaar het uit 1724 daterende grote orgel toe aan een restauratiebeurt, waar de stichting nog steeds geld voor zoekt.