Hoewel men op Cuba wel wat gewend is, verkeert de bevolking van het communistische eiland toch in het ongewisse over de toestand van Castro. Alles, met name de stilte, wijst erop dat er iets gaat gebeuren in deze hoog gepolitiseerde samenleving, waar de staat onverminderd hevig zijn best doet om iedereen in te lijven in het revolutionaire project dat de heilstaat op aarde moet verwezenlijken.De machtsoverheveling naar Raul Castro geeft echter geen zicht op wat komen gaat. Zeker is alleen dat deze dinosaurus een overgangsfiguur zal blijken te zijn. Hij heeft de langste tijd van leven achter zich. Hooguit sukkelt het huidige bestel onder zijn leiding nog enige jaren voort.

Vraag is of de communistische partij daarna het stokje van de Castro’s overneemt of dat er krachten komen bovendrijven die het voortouw nemen voor vernieuwing. Voor de meeste en vooral jonge Cubanen verdient het Tsjechische model van een fluwelen omwenteling verreweg de voorkeur. Wie rondtoert in dit armetierig openluchtmuseum van ”socialismo o muerto” (het socialisme of de dood) bespeurt dat de mensen er hunkeren naar openheid en vooral (!) economische verworvenheden. Dat Castro een circuit voor de aparte wisselmunt heeft gecreëerd naast de peso-economie, steekt Cubanen als een doorn in het vlees. Hun ”Maximo Lider” stond toe dat zijn zonovergoten eiland een vrijplaats werd voor toeristen die met geld smijten, kunnen gaan en staan waar ze willen en met hun rijkdom de Cubanen de ogen uitsteken. Alle propaganda ten spijt heeft de revolutie de Cubanen geen cent opgeleverd. De meeste Cubanen geloven er gewoon niet meer in.

Mocht Castro wegvallen, dan krijgt een dictatuur als die van Cuba het uiteindelijk net zo moeilijk als die van Spanje en Joegoslavië destijds. Belangrijke sleutel in een Cubaans veranderingsproces is de opstelling van het leger. Slaat het erop los als mensen bijvoorbeeld de straat opgaan om te betogen voor democratie of smeedt het de zwaarden om tot ploegscharen?

Een andere sleutel ligt in handen van een groepje dissidenten, dat sterk verdeeld is en voor zijn rol een hoge prijs betaalt in de vorm van huisarrest of gevangenschap. Het enige wat de andersdenkenden gemeenschappelijk hebben is, terecht, de mening dat de Cubanen zelf -en niet de ballingen in Miami of de VS- moeten beslissen over de toekomst van hun land.

Cubaanse bisschoppen riepen op tot gebed voor de zieke despoot. Is het niet beter te bidden voor de inkeer van Cuba opdat het zelf een geleidelijke verandering teweeg kan brengen? Het is te hopen dat, mocht het zover komen, bezielde en oprechte leiders ruimte krijgen om gestalte te geven aan vrijheden zoals die van godsdienst en meningsuiting. Juist hier ligt een maatschappelijke uitdaging voor Cubaanse christenen die zich vanwege de repressie grotendeels hebben teruggetrokken binnen de kerkmuren.