Eigen verantwoordelijkheid
Het openbaar ministerie heeft besloten geen strafrechterlijk onderzoek in te stellen naar de gang van zaken rond de Nijmeegse Vierdaagse. Daaruit blijkt dat justitie het te ver vindt gaan om de organisatoren direct verantwoordelijk te stellen voor de dood van twee wandelaars.
Ook al zal niet iedereen gelukkig zijn met deze beslissing, toch valt ze goed te verdedigen. Natuurlijk hebben organisatoren van evenementen een verantwoordelijkheid ten opzichte van deelnemers en bezoekers. Bij de voorbereidingen moeten zij een inschatting maken van de risico’s en daar adequate maatregelen tegen nemen. Wanneer ze op dit laatste punt falen, moet dat tafel komen en -zo nodig- bestraft.Toch is er ook een andere kant. Deelname aan festiviteiten gebeurt vrijwillig. Niemand dwingt mensen om mee te doen aan de wandelvierdaagse of aan andere activiteiten. Daar kiezen ze zelf voor. Dat betekent ook dat deelnemers voor die keus verantwoordelijk zijn. Natuurlijk mogen ze rekenen op een goede organisatie en voldoende veiligheidsmaatregelen. Maar dat alles sluit niet uit dat mensen zelf de consequenties van hun handelen moeten overzien en dragen.
In de moderne maatschappij probeert men elk gevaar te elimineren en willen mensen niet geconfronteerd worden met risico’s en rampen. Als die zich toch voordoen, bestaat de neiging de schuld heel snel bij anderen te zoeken.
Zodra iemand of een instelling is gevonden die verantwoordelijk kan worden gesteld, moet die boeten. Daar wordt dan de rekening gepresenteerd voor schade en smart. Overheidsinstanties, hulpverlening en directies krijgen nogal eens de claims vanwege rampen en ongelukken waar zij hooguit slechts voor een klein deel iets aan hadden kunnen doen.
Die tendens heeft voor een deel te maken met de opmars van de claimcultuur, die vanuit Amerika naar ons land is overgewaaid. Ongelukken, ziekten en rampen hebben een plaats op de financiële staat van baten en lasten gekregen en moeten dus ergens verzilverd kunnen worden.
Voor een ander deel is het zoeken naar verantwoordelijken een gevolg van het feit dat de maatschappij slechts moeilijk meer kan omgaan met calamiteiten en tegenslagen. Vergeleken met honderd jaar geleden zijn veel ziekten en gevaren beheersbaarder geworden, dankzij verbetering van bestuur, medicijnen en technologische vernieuwingen.
Mensen zijn minder gewend aan rampen. Die passen niet in het beeld van een veilige samenleving waarin iedereen (materieel) gelukkig is. Toch is dat niet reëel. Natuurrampen, ongelukken en ziekten zijn in deze wereld niet uit te sluiten.
Natuurlijk is het terecht nadien te bezien of gedaan is wat in het vermogen van mensen en instanties ligt om de effecten te beperken. Maar daar zijn grenzen aan. Niet elk onheil is te keren. Niet voor elke ramp kan een verantwoordelijke aangewezen worden.
En bij elk ongeluk dient iedere individuele burger zich persoonlijk af te vragen wat hij in het belang van zijn eigen veiligheid heeft gedaan. Ook dat hoort bij een samenleving waarin individuele keuze en verantwoordelijkheid hoog in het vaandel staan.