Mexico kiest straatvechter of academicus

Manuel Lopez Obrador (52), lijsttrekker van de Partij voor de Democratische Revolutie (PRD), en Felipe Calderon (43), kandidaat namens de regerende Partij voor Nationale Actie (PAN), zijn verwikkeld in een electorale wedloop die tot het allerlaatste moment spannend zal blijven. Opiniepeilingen geven beide presidentskandidaten 35 procent van de stemmen. Een derde kandidaat, Roberto Madrazo van de Partij van de Institutionele Revolutie (PRI), die bij de verkiezing van 2000 na zeven decennia van alleenheerschappij haar greep op de macht verloor, zal waarschijnlijk niet meer dan 15 procent van de stemmen op zijn naam brengen. De progressieve Obrador vraagt vooral aandacht voor de sociale misstanden in Mexico. Tijdens de verkiezingscampagne trok hij telkens van leer tegen de vermeend ongebreidelde macht van het grootkapitaal. De PRD-voorman stelt zijn landgenoten een ’New Deal’ voor naar het model van het proactieve beleid waarmee de Amerikaanse president Franklin Roosevelt in de jaren dertig van de vorige eeuw de economische crisis en de sociale ellende het hoofd bood.

Zo belooft Obrador de onmiddellijke bouw van 1 miljoen volkswoningen om het tekort aan goedkope huur- en koophuizen op te vangen. Verder wil de kandidaat fors investeren in infrastructuur als spoorlijnen, havens en snelwegen. En ten slotte denkt Obrador het vertrek van onderbedeelde Mexicanen naar het buitenland (met name de Verenigde Staten) te kunnen afremmen met een groots bosbouwproject. „Want iemand die op zijn grond een boom plant gaat niet meer weg”, aldus Obrador, die er geen geheim van maakt dat er in zijn plannen weinig ruimte bestaat voor particuliere investeerders.

De door Obrador bepleite staatsinterventie is volgens PAN-kandidaat Felipe Calderon volstrekt achterhaald. „In Mexico heeft buitensporige staatsbemoeienis juist geleid tot meer armoede doordat bestuurders die zich de rol van ondernemer aanmaten, onbekwaam en corrupt bleken”, aldus Calderon. Hij wil de economie van het land verder openstellen voor buitenlandse investeerders en heeft er een rotsvast vertrouwen in dat marktwerking uiteindelijk de oplossing is voor alle sociale problemen.

De plannen van Calderon voorzien onder meer in een verlaging van de winst- en omzetbelastingen. Voorts wil hij de soms verstikkende bureaucratie, waar Mexico om bekend is, stroomlijnen. Maar tijdens de campagne had Felipe Calderon het vooral over zijn naaste opponent. De PAN-lijsttrekker kon niet vaak genoeg benadrukken dat in zijn beleving de beleidsvoornemens van Obrador het land opnieuw aan de bedelstaf zouden brengen. „Kortzichtig populisme brengt slechts ellende zoals ons recente verleden aantoont”, aldus Calderon.

Maar als burgemeester van Mexico-stad bewees Lopez Obrador dat hij een capabel bestuurder is en niet de boeman voor wie Calderon hem houdt. In vijf jaar tijd (van 2000 tot 2005) bracht Obrador niet alleen de hoofdstedelijke begroting in evenwicht, maar introduceerde hij ook talrijke nieuwe sociale programma’s. De burgemeester bekostigde zijn beleid door belastingontduiking genadeloos aan te pakken. Obrador denkt dit succes op landelijk niveau te kunnen herhalen en verzekert de burgers dat hij geen moeite zal sparen om belastingontduikers zo nodig met harde hand weer in het fiscale gareel te krijgen.

En Lopez Obrador hééft een harde hand. Wanneer instanties of regelingen zijn voornemens in de weg staan, wil hij nogal eens doorslaan en andersdenkenden aan de kant schuiven. „De angst bestaat dat Obrador als president bevoegdheden naar zich toe zal trekken. Reeds eerder liet hij zich ontvallen dat de rechtstaat een elitaire uitvinding was, bedoeld om armen stevig onder de duim te houden”, zo stelt schrijver en historicus Enrique Krauze.

Obradors licht ontvlambare temperament en impulsieve handelen zijn daarentegen ook kwaliteiten die in een patriarchaal land als Mexico worden gewaardeerd.

Mexico’s gestage democratisering zorgde de afgelopen twintig jaar voor een spreiding van de macht. Het parlement, de hoge raad, de centrale bank en de nationale kiesraad groeiden uit van jaknikkende instanties (en broeinesten van corruptie, nepotisme en andere bestuurlijke wantoestanden) naar krachtige en vooral ook autonome lichamen die met succes paal en perk stelden aan de eertijds welhaast onbegrensde macht van de Mexicaanse president. „Die verworvenheden zijn het beschermen dubbel en dwars waard”, aldus Krauze.

Voor de meeste Mexicanen gaat het er zondag om of zij het neoliberale economische beleid van de scheidende president Vicente Fox nog eens zes jaar de kans willen geven onder Felipe Calderon. Hoewel het orthodoxe economische beleid niet geheel zonder resultaat bleef, groeit de welvaart maar heel langzaam en hebben vooral de minder bevoorrechte Mexicanen moeite om enige vooruitgang in hun bestaan te bespeuren.

Het door Lopez Obrador aangedragen alternatief van een Mexicaanse New Deal klinkt mooi, hoewel de kandidaat verdacht vaag blijft over de financiële invulling van zijn programma. Obrador loopt ook meer in de pas met de politieke trend in Latijns-Amerika, waar zich een forse verschuiving naar links voltrekt. Misschien is het wel zo dat de kiezers van Mexico zondag bepalen of hun land het vizier na zondag richt op het noorden (de VS), dan wel op het zuiden (Latijns-Amerika).

Mexico kiest straatvechter of academicus

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?