Het is geen goede zaak dat minister Peijs besloten heeft dat de ov-chipkaart in 2009 wordt ingevoerd. De kaart, de hele technologische infrastructuur en alle extra kosten die het voor de reizigers zal betekenen, zijn onaantrekkelijk. Het zet bovendien het menselijk element buiten spel van de vertrouwdheid met het ingeburgerde treinkaartje en de 25 jaar oude strippenkaart.De ov-chipkaart vernietigt belangrijk sociaal kapitaal. Het zadelt iedereen op met iets ingewikkelds -ook de minder snelle en handige burgers, de mensen die bijna nooit met het openbaar vervoer reizen en reiziger en toeristen uit het buitenland.

Eenvoudig een kaartje kopen is nu relatief gemakkelijk. En het vermogen om zich te verplaatsen hangt nauw samen met onze vertrouwdheid met geldende regels en gebruiken. De bekende treinkaart en strippenkaart maken het openbaar vervoer voor haast iedereen toegankelijk, ook voor ouderen.

Is er wel eens onderzoek gedaan naar de mogelijke hindernissen voor deze groep om na introductie van de ov-chipkaart goed te participeren in onze samenleving? Weten we hoe moeilijk het gebruik van deze technologie voor hen zal zijn? Het kan niet anders dan dat deze groepen grotere of misschien wel onoverkomelijke moeite zal hebben om de mogelijkheden van die kaart te begrijpen. Wie gaat al die mensen helpen en begeleiden om al die nieuwe technologische hoogstandjes uit te leggen? Wie organiseert dat, wie gaat dat bekostigen? Of moeten ze zelf soms een ov-chipkaartcoach inhuren? De ov-chip gaat straks een hoop sociaal kapitaal vernietigen.

Zit het gros van alle reizigers -ongeacht hun computervaardigheden- wel te wachten op de ov-chipkaart? Belangrijke zekerheden zullen verloren gaan. Nu kunnen reizigers en controleurs nog met eigen ogen op de strippenkaart en het treinkaartje zien of, waar en wanneer ze geldig zijn, maar hoe zal dat gaan met de chipkaart?

Vertraging
Een andere vraag is hoe het straks zal gaan met het betalen met de chipkaart en met het afrekenen. Zullen we met de ogen dicht moeten gaan vertrouwen op de onfeilbare werking van het systeem en de computertechnologie? Zal het voor de treinreiziger in de toekomst nog altijd mogelijk zijn om langere, maar snellere en/of comfortabelere reisroutes te nemen zonder daarvoor -zoals nu- extra te hoeven te betalen? Zal het computerprogramma zulke voor controleurs van vlees en bloed eenvoudige dingen wel (aan)kunnen? Gaat trouwens het chipkaartsysteem straks meteen geld teruggeven bij vertragingen? Als de kaartjes zijn afgeschaft, kunnen er geen kaartjes meer worden ingediend.

Mij lijkt dat in een grote enquête met uitzondering van een paar whizzkids maar heel weinig reizigers er enthousiast over zullen zijn. Aan een fatsoenlijke onderzoek naar de behoefte aan de ov-chip bij de reizigers is geen aandacht besteed. Zelfs het recente onderzoek waaraan -zo liet de reizigersorganisatie weten- vooral mensen zouden hebben meegedaan die positief stonden tegenover de ov-kaart, bewijst niet dat de complete reizigersdoelgroep vindt dat de kaart kan komen.

De ov-chipkaartfans praten mooi: het nieuwe systeem zal de reizigers meer veiligheid bieden. Wie de mens namelijk kent en zijn minder goede kanten, begrijpt dat dit wishful thinking is en geen realistische uitspraak. Kwaadwillenden kunnen immers gemakkelijker machines en computers bedotten dan mensen, controleurs en toezichthouders van vlees en bloed. Zelfs al worden treinstations en metrohaltes met hekken ommuurd, de veiligheid en het veiligheidsgevoel zal dat niet bevorderen, het tegendeel is eerder waar. Zeer waarschijnlijk maakt het ov-chipkaartsysteem het reizen technocratischer, klantonvriendelijker, onveiliger en duurder dan wanneer de strippenkaart en het gewone treinkaartje behouden blijven.

De ov-chipkaart kan beter maar niet komen.

De auteur is publicist en is werkzaam in de ouderenzorg en de psychiatrie.