De belangrijkste reden van het kabinet om de Zuiderzeelijn af te blazen was dat de prognoses uitwezen dat deze lijn niet rendabel zou zijn. De analogie met de Betuwelijn, die Duivestein onderzocht heeft, is snel gemaakt: deze fout mag niet herhaald worden.Rentabiliteit is kennelijk een toverwoord. Maar wat bepaalt rentabiliteit? Is ooit uitgerekend of Nederlands eerste spoorlijn rendabel zou worden? En wat te denken van architectuur, kerkgebouwen, orgels enzovoort? Grote sommen geld hadden bespaard kunnen worden als ons voorgeslacht geen fraaie kerken en orgels had gebouwd. In de provincie Groningen staan tientallen van de fraaiste kerkorgels, rendabel zijn ze volgens Duivesteins normen niet.

Waar Duivestein even geen rekening mee lijkt te houden is dat jaarlijks 40 miljard euro vanuit Groningen naar Den Haag gepompt wordt via de gasleiding. Een spoorlijn aanleggen kost 4 miljard in tien jaar tijd. De ervaring leert dat de werkelijke kosten ongeveer het dubbele zullen bedragen. Dat betekent dat 2 procent van de huidige aardgasbaten, uitgesmeerd over tien jaar, nodig zijn om die spoorlijn aan te leggen, oftewel 0,2 procent per jaar. Maar nee.

De Partij voor het Noorden heeft daarom een schalks plan bedacht, dat Groningen tot grote bloei zou kunnen brengen, ware het niet dat Thorbecke al lang geleden heeft bedacht dat bodemschatten aan het rijk toebehoren. De Partij voor het Noorden wil Groningen, Drenthe, Friesland, Oost-Friesland en Emsland omvormen tot een zelfstandige Europese regio en de aardgasbaten aanwenden voor het Noorden. De rest van Nederland zou dus het gas moeten kopen. Iedereen kan nagaan dat de gulle lach en de strenge norm van minister Zalm niet voldoende zijn om de gaten dan te vullen. Deze noordelijke Europese deelstaat zou een soort Koeweit aan de Waddenzee worden.

Enfin, veel fantasie en niet erg realistisch. Hoewel de ideeën van deze partij mij niet aanspreken, geven zij wel weer waar een belangrijke kern van het probleem zit, namelijk in de hegemonie van de Randstad ten opzichte van de rest van Nederland.

De Zuiderzeelijn zou ook leiden tot zogenaamde Purmerendisering van het traject langs deze lijn. Wie dit foeilelijke woord heeft bedacht weet ik niet, maar ik meen te mogen vaststellen dat er dan ook sprake zal zijn van nivellering van tal van zaken. Het noorden krijgt dan meer werk, meer mobiliteit, meer welvaart, meer huizen, meer Vinexwijken, meer wegen, meer forensen uit de Randstad, meer criminaliteit enzovoort. Maar, daartegenover minder ruimte, minder rust, minder werkloosheid en armoede.

Kennelijk heeft meneer Duivestein een maniertje gevonden om af te wegen welke van deze effecten de rentabiliteit bepalen. Het spreekt voor zich dat voor hem alleen datgene telt wat in geld is uit te drukken. Hoewel Duivestein zich rekent tot de socialisten wekt hij niet de indruk zich in te zetten om de werkloosheid in het Noorden te verlagen. Wel was hij er als de kippen bij om veel geld dat voor de Zuiderzeelijn was gereserveerd achterover te drukken, om zijn huidige werkgever, de gemeente Almere te spekken. De vraag naar rentabiliteit is daarbij nog niet eens gesteld, laat staan beantwoord.

Terloops moet er ook nog een snelweg langs het Naardermeer worden aangelegd à 6 miljard euro. Bij gebrek aan onderzoek naar rentabiliteit worden milieuaspecten uit de kast getrokken om de aanleg te vertragen, want deze weg zal de Randstad zich niet door de neus laten boren. Enige schijn van willekeur in het gebruik van argumenten lijkt hier wel te bestaan.

Ten slotte moeten we natuurlijk reëel zijn en verantwoord met publieke middelen omspringen. Er is veel werkloosheid en stille armoede in Groningen. Wanneer een groot infrastructureel project niet oplevert wat ervan verwacht mag worden, moet er ruimte zijn om te zoeken naar serieuze alternatieven. Geen zoethoudertjes voor het noorden en zeker geen grote zakken geld voor uitbreiding van de Randstad.

De auteur is arts in het Universitair Medisch Centrum Groningen