Wie over het gebruik van de nieuwe(re) media nadenkt, kan zich een groot aantal vragen stellen. Welke invloed heeft ICT op de samenleving en op ons communicatiegedrag? Welke visie heeft de gereformeerde gezindte ontwikkeld met betrekking tot mediagebruik? Moet de gereformeerde gezindte met de mediatijd meegaan, kiezen voor isolement of voor mediaopvoeding?

De Nederlandse samenleving ondergaat ingrijpende veranderingen onder invloed van het toenemend gebruik van ICT. ICT draagt ertoe bij dat processen als individualisering, globalisering en informatisering zorgen voor een dynamische en onvoorspelbare samenleving waarin elk mens zijn weg moet leren vinden.

Onze samenleving is dus een informatiesamenleving. De media brengen deze informatie naar ons. Het gaat niet alleen om zogenaamde objectieve informatie. Het gaat veelal over informatie die vanuit een bepaalde levensbeschouwelijke visie wordt gepresenteerd. Zie bijvoorbeeld www.sgp.nl.

Onze samenleving is ook een pluralistische samenleving met een geweldige diversiteit aan levensopvattingen, culturen en levensstijlen. De media confronteren ons daarmee en wij ondergaan bewust of onbewust de invloed daarvan.

Tegelijkertijd leven we in een mediawereld. Radio, televisie, computer, mobiele telefoon en internet zijn op allerlei niveaus binnen handbereik van bedrijven, ouders, overheden, scholen, kerken, studenten, (jonge) kinderen, enzovoort. Het aantal ICT-middelen is sterk uitgebreid. De integratie van computer en televisie lijkt een kwestie van tijd.

Digitalisering
De ontwikkelingen sinds het laatste decennium van de vorige eeuw tekenen ons de integratie van informatie- en communicatietechniek. Door de digitalisering van de verschillende media kunnen communicatiediensten zoals telefoonverkeer, dataverkeer, radio en televisie via hetzelfde netwerk worden aangeboden. Tegelijkertijd integreert de informatieverwerking in deze digitale media. De multimedia-apparatuur doet haar intrede en bovendien raken telecommunicatie, massacommunicatie en informatieverstrekking in toenemende mate verweven. Dat maakt negeren van de nieuwe(re) media vrijwel onmogelijk.

ICT maakt interactie mogelijk tussen de gebruiker en het aanbod van informatie. De gebruiker kan de aangeboden informatie selecteren, bewerken en toepassen. Een duidelijk voorbeeld is internet. Zeer veel jonge mensen halen thuis, op school of in de bibliotheek hun informatie van internet. De jonge(re) generatie vindt het vanzelfsprekend met deze nieuwe(re) media om te gaan. Jongeren groeien op in een beeldcultuur. Internet lijkt voor hen een venster op de wereld. Als ze door het venster kijken, komen ze al surfend in aanraking met goede informatie, maar ook met allerlei vuiligheid. Alle hens aan dek is nodig om kinderen een veilig gebruik van internet te waarborgen. De Europese Commissie (EC) heeft dit ook onderkend en komt met een ”Actieprogramma veilig internetgebruik”. De oproep tot het indienen van projecten komt eraan. De EC is bereid 50 procent van de projectkosten bij te dragen wanneer sectoroverschrijdende partners meedoen, bijvoorbeeld scholen en bedrijven.

Verplicht kiezen
Door de opkomst van tv, video’s en computers is de visualisering enorm toegenomen en moet de woordcultuur concurreren met de beeldcultuur, die een zeer sterke invloed heeft op ons wereldbeeld, ons gedrag, onze communicatie en onze kennis. We staan voor de opdracht deze ontwikkelingen te beantwoorden.

Naar mijn inzicht is een visieontwikkeling mogelijk binnen de driehoek techniek, mens en levensbeschouwing. Om met ”techniek” te beginnen. Filtersoftware is een hulpmiddel en hij biedt een eerste selectie tussen verantwoord en onverantwoord internetgebruik; zeker niet waterdicht. Daarmee is de ”mens” (de gebruiker) in beeld. Want wie verderfelijke informatie zoekt, moet een weg buiten het filter om zoeken. Dat doet de gebruiker bewust. Een gefilterd internet en het leren onderkennen van en het omgaan met de media op grond van onze bijbelse waarden en normen, zijn verplichte keuzes. Bovenal een levende relatie met de Heere, onze God.

Het RDNet is de enige mogelijkheid voor een veilig internet. Helaas wordt ertegen gewaarschuwd het aan te schaffen. De heer N. Verdouw stelde 30 oktober in deze krant dat het gebruik van RDNet drempelverlagend werkt richting open internet. Ditzelfde argument werd destijds ook gevoerd bij de introductie van de computer op school. Het artikel van Verdouw is helaas intrinsiek tegenstrijdig. Hij blijkt het standpunt van zijn kerk de juiste te vinden, wat zijn goed recht is. Dat betekent in essentie dat men gebruikers van RDNet kan censureren. Hij stelt terecht vast dat we niet om internet heen kunnen. Dat is een groot verschil me de tv! Hij vindt dat bedrijven eraan kunnen bijdragen dat RDNet blijft bestaan, maar scholen en particulieren moeten gevrijwaard worden. Jammer dat hij zich niet van harte achter het RDNet schaart.

Mijn constatering is dat naast RDNet ook Filternet goed bruikbaar en verantwoord is. Een aantal reformatorische scholen voor voortgezet onderwijs lijkt rechtstreeks te kiezen voor Filternet en een aantal voor Filternet via het RDNet. Misschien ligt hier een alternatief als RDNet onvoldoende steun uit de achterban krijgt. Beide groepen scholen gebruiken dus de facto filternet. Dit is zowel voor de scholen als voor het RD een worsteling.

Mediaopvoeding
De informatiesamenleving stelt hoge(re) eisen aan de opgroeiende generatie, die steeds meer keuzemogelijkheden krijgt in de inrichting van het dagelijks leven. Ze moeten hun identiteit vormen in een onzekere omgeving waarin de begeleidende rol van de ouders, de school en de kerk onder druk komt te staan. De jongeren staan in het spanningsveld tussen de werkelijkheid van alle dag en de virtuele wereld zoals ze die beleven op internet. Opgroeien, werken en integreren in de informatiemaatschappij vragen om nieuwe vaardigheden.

Moeten we met de mediatijd meegaan, kiezen voor isolement, of een kritische houding aankweken? Naar mijn oordeel is isoleren een onbegaanbare weg. Van confronteren is reeds sprake als (open) internet wordt gebruikt (bijvoorbeeld in de bibliotheek). Het is onverantwoord in het bijzonder onze jonge(re) generatie niet te leren omgaan met de nieuwe(re) media. Begeleide confrontatie en mediaopvoeding zijn verplichte leerstof. Via scholen en bedrijven komt namelijk internet ook de gezinnen binnen. Daarom denk ik, hoe spijtig ook, dat het onderscheid tussen privé- en zakelijk gebruik op den duur niet houdbaar zal zijn.

Het niet kunnen keren van internet vraagt om een geestelijke wapenrusting en een leven in de vreze des Heeren. De heer dr. C. Polderman mist in mijn visie zoals op 9 oktober verwoord in deze krant de verwijzing naar geloofsopvoeding. Polderman stelde op 23 oktober in reactie daarop dat „alleen opvoeders die zelf volgeling van Jezus zijn anderen tot een voorbeeld (kunnen) zijn.” In zijn visie maakt alleen geloofsopvoeding bestand tegen internet.

Wat is geloofsopvoeding? Om te beginnen is hier sprake van een optimistisch mensbeeld. Het niet bijbrengen van een wapenrusting lijkt mij buitengewoon riskant en bovendien onbijbels. Ik ben het ermee eens dat we ten diepste geen antwoord hebben als we geen levende relatie hebben met de Heere, onze God. Daarnaast zijn gewetensvorming en instrumentele toerusting vereist. We klagen veel over het toenemende gebruik van de nieuwe(re) media, maar als we geen weg weten te vinden op welke wijze we met de nieuwe(re) media omgaan, zal de jongere generatie ons terecht mogen aanklagen.

n.a.v.De auteur is directeur van de Guido de Brès-Stichting, het studiecentrum van de SGP.