Je hoeft geen geweer te hebben om iemand ’kapot’ te maken. In ”De kunst van het kwetsen” laat psycholoog Jeffrey Wijnberg zien dat het net zo simpel en soms effectiever kan met woorden. De manieren waarop mensen elkaar onderuit halen zijn eindeloos. „Dit is geen vrolijk boek. Het liefste zou ik schrijven over de liefde, over mooie mensen, over het geluk of over de schoonheid van het leven. Het is een vervelend boek, omdat het alleen maar gaat over ruzies, machtsstrijd en de verbale oorlogen tussen mensen”, aldus Wijnberg in zijn inleiding. Hij spreekt van een ”noodzakelijk boek”, gezien veel van zijn cliënten „geestelijk gewond mijn praktijk binnenstappen en hopen op genezing van hun geestelijke kwetsuren en emotionele krenkingen.”

Telegraafcolumnist Wijnberg (1951), geboren in Madison (VS), studeerde klinische psychologie in Groningen, waar hij tot op heden gevestigd is als zelfstandig psychotherapeut. Hij heeft een passie voor de zogeheten ”provocatieve psychotherapie”, wat in zijn boek duidelijk merkbaar is. Wijnberg daagt mensen uit hun slachtofferrol te verlaten. Hij wil ze verrijken met „meer incasseringsvermogen.”

Wijnberg begint met de beschrijving van de pestkop, een veelkoppig monster dat de ”kunst van het kwetsen” volkomen beheerst. Wijnberg geeft 25 kenmerken. Weinig verheffende lectuur allemaal. De pestkop kiest zijn slachtoffer willekeurig uit, het is ”toevallig” degene die zijn machtswellust belemmert. Hij zoekt makkelijke prooien. Torpedeert elk plan van zijn slachtoffer, trekt alles wat hij zegt in twijfel. Verstoort ritme en bezigheden van het slachtoffer, roept hem ter verantwoording of houdt zich juist doof enz. enz. „De communicatiestijl van de pestkop is negatief, ondermijnend en kwetsend.”

Wijnberg ziet de schade die dit alles aanricht bij zijn cliënten. „Doe ik even een willekeurige greep uit mijn eigen patiëntenbestand, dan is bij zeker 90 procent van deze mensen sprake van geestelijke schade door krenking. De een is maatschappelijk op een zijspoor geraakt omdat hij door een zakenpartner is voorgelogen, financieel is benadeeld en uiteindelijk, na faillissement, met de helft van de schulden van het bedrijf is opgezadeld. De ander is niet bij machte om normaal haar werk te doen wanneer zij ontdekt dat haar man een geheime verhouding heeft met haar beste vriendin. En weer een ander zit overspannen thuis omdat de lang aangekondigde en beloofde promotie in haar werk uiteindelijk een luchtbel blijkt te zijn.”

”De kunst van het kwetsen” staat vol met allerlei situaties uit het alledaagse leven, van onschuldige vliegenafvangerij tot giftige ruzies. Menig conflict kan worden getypeerd als ”het was niet wát hij zei, maar de manier waarop”, of: ”Het ging niet om zijn standpunt als zodanig, maar om de toon waarop hij het bracht”. Wijnberg: „Een liefdevolle ondertoon maakt harde woorden tot plagerijen. En een hatelijke ondertoon maakt zelfs van een ”ja”, ”leuk”, of ”oké” een kwetsende afwijzing” (zie kader).

Overigens schrijft Wijnberg niet uitsluitend voor geplaagde slachtoffers. Zijn ”overlevingsstrategie” is evenzeer nuttig voor iedereen die bereid is te reflecteren op zijn of haar eigen slinkse manipulaties. De pestkop schuilt immers in elk hart.