György Ligeti (1923-2006)
WENEN - De beroemde hedendaagse componist György Ligeti is niet meer. Hij overleed op 83-jarige leeftijd, meldde het Oostenrijkse persbureau APA maandag op gezag van Ligeti’s muziekuitgever Schott Music. Hij leefde de laatste jaren afwisselend in Hamburg en Wenen.
Ligeti werd op 28 mei 1923 geboren uit Joodse ouders in het Roemeense Dicsoszentmarton, het huidige Tarnaveni. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij gevangen in een werkkamp. De nazi’s vermoordden bijna zijn hele familie.Na de oorlog hervatte Ligeti zijn conservatoriumstudie in Boedapest. Hij stuitte in het communistische Hongarije van na de Tweede Wereldoorlog op veel tegenwerking van de autoriteiten. Het kostte hem grote moeite zijn experimentele en vernieuwende muziek uitgevoerd te krijgen. Om op de hoogte te blijven van muzikale ontwikkelingen in het Westen luisterde hij in het geheim naar de radio.
In december 1956, twee maanden na de op bloedige wijze door het Sovjetleger neergeslagen Hongaarse opstand, vluchtte Ligeti en vestigde zich in Wenen. Daar kreeg hij de kans zich als musicus verder te ontwikkelen en groeide hij uit tot een gevierd en vooruitstrevend componist, die van grote invloed was op de hedendaagse muziek.
In tegenstelling tot componisten als Karlheinz Stockhausen en Pierre Boulez weigerde Ligeti zich vast te leggen op enig grondbeginsel. Allergisch voor elk formalisme ontwikkelde hij een eigen stijl die met alle bestaande tradities breekt. Samenklank, melodie en ritme waren bij hem ondergeschikt aan de klankkleur. Zijn werkzaamheden als componist zijn het beste als concipiëren te omschrijven. Hij plaatste niet zozeer muzikale ideeën in een geordend geheel, maar ontwierp werken, schetste volgens een bepaald plan.
De componist had niets op met zekerheden. Ligeti, zelf atheïst, stelde de mensheid voortdurend vragen. Hij sloot nooit iets af, maar wilde altijd openstaan voor het nieuwe. Als je een geloof hebt, wetenschappelijk of religieus, dan moet je je wel afsluiten, anders wordt je geloof ondermijnd, was zijn idee. In verschillende van zijn werken nam hij de westerse wereld in al haar schijnvoorspoed op de korrel, evenals mensen die zichzelf geweldig vinden.
Het belang van Ligeti als componist ligt in zijn haast geniale gevoel voor originaliteit. Reinbert de Leeuw, die veel werken van Ligeti uitvoerde: „Hij verraste altijd, je keek altijd uit naar zijn volgende stuk, omdat je wist dat het nooit op een vorig leek, ook niet toen hij ouder werd. Dat vind je maar bij heel weinig componisten.”
Ligeti laat een beperkt, interessant en complex oeuvre na. Hij ontving talloze bekroningen voor zijn composities.