Ook in zijn debatten met Verdonk probeerde Rutte het altijd over de inhoudelijke boeg te gooien. Geen wonder dan ook dat Rutte de favoriet was van vrijwel het hele partijkader. Prominente VVD’ers als minister Hoogervorst (Volksgezondheid), ex–staatssecretaris Linschoten of de Friese commissaris van de koningin Nijpels staken niet onder stoelen of banken dat ze op Rutte zouden stemmen. Nijpels schroomde niet om Verdonk neer te zetten als „een brekebeen."De pas 39–jarige Rutte geldt al jaren als een toptalent binnen de VVD. Alom werd verwacht dat hij ooit een gooi zou doen naar de hoogste functie binnen zijn partij.

Dat dat zo snel al zou gebeuren kwam waarschijnlijk voor hemzelf ook onverwacht. Het opstappen van fractieleider Van Aartsen na de nederlaag bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart, betekende voor vrijwel de hele VVD een complete verrassing. Rutte, campagneleider bij de raadsverkiezingen, wist overigens als een van de weinigen dat Van Aartsen voor zichzelf een grens had gesteld voor de verkiezingsuitslag. Als er meer dan honderd raadszetels verloren zouden gaan, zou hij vertrekken.

Rutte kwam in 2002 in de politiek na een studie geschiedenis in Leiden en een loopbaan bij Unilever. Als staatssecretaris van Sociale Zaken maakte hij meteen grote indruk door de nieuwe bijstandswet moeiteloos door het parlement te krijgen. In 2004 verkaste hij naar Onderwijs, waar hij zijn afgetreden partijgenote Annette Nijs als staatssecretaris opvolgde.

Maar Rutte hield zich niet alleen met zijn eigen beleidsterreinen bezig. Hij profileerde zich ook duidelijk als een gezichtsbepalende VVD’er. Samen met zijn jonge collega–staatssecretaris Schultz van Haegen bepleitte hij een koersverschuiving voor de partij. De VVD zou een meer sociaal–liberale koers moeten varen, en haar bekakte Wassenaarse imago moeten afschudden.

Hoewel van dit plan later weinig meer werd vernomen, bleef Rutte sindsdien te boek staan als iemand die de VVD zou kunnen moderniseren en een nieuw tijdperk in zou kunnen loodsen.

Zelf hield Rutte vragen over zijn ambities altijd af. Hij steunde Van Aartsen in zijn wens om lijsttrekker te worden en had zelf geen plannen om zich te kandideren, hield hij steeds vol. Sterker nog: door campagneleider te worden bij de raadsverkiezingen stelde hij zich op als de rechterhand van Van Aartsen.

Op die campagne kwam overigens veel kritiek. Op voorstel van Rutte richtte de VVD in de aanloop naar de verkiezingen al haar pijlen op haar linkse ‘vijand’ PvdA. Die voor Nederland ongebruikelijke aanpak leidde tot gefronste wenkbrauwen, maar ook na de desastreuze uitslag houdt de VVD–top vol dat het resultaat anders nog erger zou zijn geweest. Ook Rutte beklemtoonde in zijn tweestrijd met Verdonk keer op keer dat er geen alternatief was voor de gekozen strategie.

Onder Rutte zal de VVD, waarschijnlijk tot opluchting van veel partijprominenten, geen nieuwe wegen inslaan. Inhoudelijk is het verschil tussen hem en voorgangers als Van Aartsen en vice-premier Zalm niet groot. Wel zal Rutte meer de nadruk leggen op de presentatie en de beeldvorming. Zijn jeugd en vlotte optreden zullen hem daarbij zeker van pas komen.