Tien jaar geleden, 1996. Vaira Vike-Freiberga is hoogleraar in het Canadese Montreal. Zij doceert psychologie. Niets wijst erop dat zij enkele jaren later president zal zijn van Letland.In 1998 verhuist Vaira Vike-Freiberga naar haar vaderland, dat zij met haar ouders tijdens de Tweede Wereldoorlog verliet. Zij krijgt een baan bij een organisatie die Letland in het buitenland moet promoten.

Een jaar later zijn er presidentsverkiezingen. Het Letse parlement slaagt er niet in een van de kandidaten met een meerderheid van stemmen te kiezen. Dan wordt vrij onverwachts Vaira Vike-Freiberga naar voren geschoven. Binnen de kortste keren is zij president van Letland.

Vike-Freiberga heeft het voordeel dat zij niet gelieerd is aan een van de politieke partijen en nog maar kort in het land woont. Haar onpartijdige positie maakt haar geknipt voor het presidentschap. Inmiddels is zij bezig aan haar tweede termijn en de grote meerderheid van de Letten draagt haar op handen.

Sinds haar aantreden heeft de presidente zich vooral ook op de buitenlandse politiek geworpen. Zij gelooft dat alleen zo de economie van haar land een impuls kan krijgen.

President Vaira Vike-Freiberga loodst haar land in 2004 de EU binnen. Dat betekent een grote stimulans voor de economie. Is Letland een van de lidstaten met een lage levensstandaard, het heeft inmiddels wel een van de hoogste economische groeipercentages.

Vike-Freiberga wordt in de media inmiddels regelmatig genoemd als mogelijke opvolgster van Kofi Annan, secretaris-generaal van de Verenigde Naties. De Letse ambassadeur in Nederland, Baiba Braze, benadrukt desgevraagd dat Vike-Freiberga zich niet kandidaat heeft gesteld, maar dat de media haar steeds tippen.

Wat er achter de schermen gebeurt, weet niemand. Zo is Kofi Annan weer een huisvriend van koningin Beatrix. Ook die wereld is maar klein.

De relatie tussen de Letse presidente en koningin Beatrix is erg goed, benadrukt ambassadeur Braze. „President Vike-Freiberga is vorig jaar op bezoek geweest in Nederland. Die ontmoeting heeft indruk gemaakt.” Dat de twee maandag een privélunch hebben, is volgens de ambassadeur niet uitzonderlijk.

Liepaja
Koningin Beatrix bezoekt maandag in de hoofdstad Riga verder het vrijheidsmonument, het parlement, het stadhuis en het Bezettingsmuseum. Letland kent een lange historie van overheersingen. Door de eeuwen heen hadden de Zweden, de Duitsers en vooral de Russen de touwtjes in handen. Al die overheersingen zijn bevochten. De invloed van de Russen is inmiddels fors teruggebracht. President Vike-Freiberga heeft daar ook een aandeel in gehad.

Dinsdag ontmoet de koningin leden van het Letse Centrum voor Mensenrechten en Etnische Studies. Verder bezoekt zij de universiteit van Letland voor de overhandiging van een boek over de betrekkingen tussen Nederland en Letland. Daarna gaat de koningin naar het centrum van het oude Riga voor een stadswandeling en een bezichtiging van de kathedraal. Na de ontvangst van de Nederlandse gemeenschap in Letland biedt koningin Beatrix de Letse president en andere hoogwaardigheidsbekleders een concert aan door het Concertgebouworkest uit Amsterdam, dat onder leiding staat van chef-dirigent Mariss Jansons, Let van geboorte. Jansons werd in 1943 geboren in Riga, maar verhuisde op zijn dertiende naar het toenmalige Leningrad. Hij zal het Koninklijk Concertgebouworkest, dat speciaal voor het staatsbezoek overkomt, dirigeren in de Eerste Symfonie van Brahms en Der Rosenkavalier van Richard Strauss. De dirigent heeft volgens een woordvoerster veel zin in het concert, maar vindt het ook erg spannend omdat het in zijn geboortestad plaatsheeft.

Woensdag gaat het staatsbezoek verder in Liepaja, een stad in het westen van Letland. De koningin bezoekt daar een vervallen stadswijk die geheel zal worden opgeknapt en krijgt een rondleiding door het centrum. Vanuit Liepaja vertrekt de koningin weer naar huis.

Veel overeenkomsten
Het bezoek zal de bijzondere band tussen de twee landen versterken, verwacht de Letse ambassadeur in Nederland. „De eerste contacten gaan terug tot de 13e eeuw. We zijn twee landen met veel overeenkomsten. We hebben dezelfde visie op de wereld. Beide landen liggen op belangrijke kruispunten op routes tussen grote landen. Verder zijn Letland en Nederland allebei vrij kleine lidstaten binnen de Europese Unie en de NAVO”, aldus Braze.

De relatie tussen de twee landen spitst zich volgens de ambassadeur toe op het internationaal recht -in Den Haag zetelen veel instituten op dat vlak- en op economische contacten. „Veel Letse zeeschepen varen op Rotterdam. Daarnaast zijn er veel handelsrelaties. Bloemen, houtproducten, de agrarische sector enzovoorts.”