Binnen haar vakgebied, de verplegingswetenschappen, wordt ze in Nederland en België beschouwd als boegbeeld. Mieke Grypdonck (60), hoogleraar in Gent en emeritus in Utrecht, was in 1980 de eerste Europeaan die promoveerde in de verplegingswetenschappen. Nadien ontwikkelde ze de integrerende verpleegkunde, een trendsettende verplegingstheorie in de achterliggende jaren. „Doordat ik de eerste was, heb ik een voorsprong opgebouwd. Maar ik steek er veel energie in om mijn medewerkers te vormen en kennis over te dragen.”Grypdonck begon haar carrière als verpleegkundige ’aan het bed’. Nu houdt ze zich al jaren bezig met de wetenschappelijke kant van het vak. Haar leeftijd brengt met zich mee dat ze ontwikkelingen gedurende enkele decennia kan overzien. „Ik denk dat er grote stappen zijn gemaakt in het vergroten van kennis in de verpleging en het doelmatig aanwenden ervan. Al is het moeilijk om bepaalde gewoonten te veranderen. Voorbeeld: al sinds 1975 is bekend dat patiënten in veel gevallen niet nuchter hoeven te zijn voor een chirurgische ingreep. Toch zijn er nog veel ziekenhuizen die mensen nuchter houden.”

De verplegings- en verzorgingssector pretendeert steeds professioneler te handelen. Terecht?

„Gedeeltelijk. Professionalisering leidt helaas ook tot versnippering van taken. Je ziet dat eenvoudig en complex werk steeds meer uit elkaar gehaald wordt. Terwijl het uit het oogpunt van de patiënt vaak beter is om alles in één hand te houden. Daarnaast zie je een hang naar het gebruik van protocollen en ingewikkelde vragenlijsten, maar de vraag is of de verpleegkundige daardoor de patiënt beter leert kennen. Veel van die zaken zijn bedacht door managers. Verpleegkundigen accepteren het, omdat het zekerheid lijkt te bieden. En op zichzelf zijn er ook voordelen, maar hier geldt: doe alles met mate.”

Wat maakt een verpleegkundige tot een goede verpleegkundige?

„Heel goede abstracte en wetenschappelijke kennis hebben en die weten te vertalen in betrokkenheid bij en liefde tot de patiënt. En het evenwicht daartussen kunnen bewaren. Zelfkritiek is belangrijk, maar zeker ook het ontvangen van goede leiding.”

In hoeverre is goede leiding van verpleegkundigen gegarandeerd als ziekenhuizen alleen gericht zijn op ’productie draaien’?

„Het gaat mis als hoofden van een afdeling alleen bestookt worden met prestatie-indicatoren. Een ziekenhuis wordt dan te veel geleid als een fabriek voor ijskasten of een telefoniebedrijf. Het verlenen van zorg aan mensen is véél onvoorspelbaarder. Dat kun je niet managen aan de hand van de tijd die een patiënt bij een bepaalde ingreep naar verwachting doorbrengt in het ziekenhuis. Een patiënt die opziet tegen een operatie vraagt van een verpleegkundige andere vaardigheden dan iemand die ’even’ een nieuwe heup komt halen.”

Leiden opleidingen voor verpleegkunde dan op voor iets dat in de praktijk niet volledig uitvoerbaar is?

„Dat is zeker zo. En dat leidt weer tot werkstress. Deze week hoorde ik daarover nog een lezing van iemand die stelde dat dat vooral wordt veroorzaakt door hinderpalen op je werk die je niet legitiem acht. Verpleegkundigen zijn gemotiveerd om hard te werken, als ze hun vak maar goed kunnen uitoefenen.”

Maar ontbreekt het verpleegkundigen dan vooral aan tijd?

„Daarvan kun je zeggen: het glas is halfvol of halfleeg. Meer dan in het verleden is er persoonlijke aandacht. Op verpleegtechnisch en wetenschappelijk gebied zijn er verbeteringen aangebracht. Er is structureler oog voor mantelzorgers. Maar twee dingen zijn lastig: de kwaliteit van zorg is een ketting, de zwakste schakel bepaalt de sterkte. In de verpleegkunde gaat alles goed, tot het misloopt. Dat komt doordat veel situaties zich herhalen.”

U noemt liefde voor de patiënt een belangrijke verpleegkundige eigenschap. Moet die liefde een basis hebben in het christelijke geloof?

„Als ik naar mezelf kijk, is dat wat mij drijft. Ik positioneer mezelf als christen, nog iedere zondag ga ik naar de rooms-katholieke kerk. Ik wil niet zeggen dat het geloof een voorwaarde is voor het verlenen van goede zorg. Zelf kan ik in mijn werk echter geen scheiding aanbrengen tussen zorgen en je levensovertuiging. Je ontdekt de diepte van de liefde juist uit het geloof.”