Een Britse journalist maakte laatst de opmerking dat 9-11 de belangrijkste gebeurtenis was in de recente geschiedenis. Maar de 9-11 die hij bedoelde was 9 november 1989: de monumentale dag dat de Berlijnse Muur viel. En daar valt wat voor te zeggen: het is ontegenzeggelijk waar dat de val van de Berlijnse Muur de eenwording van Europa fundamenteel en ten goede heeft veranderd. Europa is weer één geheel, welvarend en vrij. Bijna. Eén land is een anachronisme in dit plaatje: Wit-Rusland.Deze week vindt in Vilnius, de hoofdstad van Letland, een congres plaats over de toekomst van Europa. Het vindt plaats op slechts 30 kilometer van de Wit-Russische grens. Litouwen, Letland en Estland en nu ook Oekraïne hebben een sterke democratische vooruitgang geboekt, maar Wit-Rusland kwijnt nog steeds weg in een Sovjettijdperk.

Geen dictatuur meer
Het land bevindt zich in deze positie door Alexander Loekasjenko en een kleine groep aanhangers. De wereld was getuige van een ontstellende karikatuur tijdens de recente verkiezingen van 14-19 maart. Hun gedrag werd door het OVSE-bureau voor Democratische Instituties en Mensrechten beschreven als „een gebrek aan fundamentele rechten van vrijheid tot samenkomst, vereniging en meningsuiting.”

Hoe deprimerend het ook is om Loekasjenko een volgende periode als president te zien winnen met een ongeloofwaardige 83 procent van de stemmen, ik geloof dat er ook reden is tot optimisme. De verkiezingen lieten iets nieuws zien. Zij lieten zien dat er mensen zijn in Wit-Rusland die klaar zijn om zich te verenigen en te vechten voor democratische waarden. Mensen die Wit-Rusland ten goede willen veranderen. Wit-Russen zijn uiteindelijk niet veel anders dan hun buren in Oekraïne of dan andere volkeren in de wereld. Zij verwachten van hun regering eerlijkheid en aansprakelijkheid. Een regering die dat negeert, kan op den duur niet blijven bestaan. Er is geen plaats voor een dictatuur in Europa.

Steun
Wat wij kunnen doen om de bevolking van Wit-Rusland en de oppositieleiders tegen Loekasjenko te steunen in hun strijd?

Ten eerste moeten wij aan de autoriteiten in Wit-Rusland duidelijk maken dat wij frauduleuze verkiezingen niet tolereren. De ministers van Buitenlandse Zaken van de EU hebben op 10 april een eerste stap gezet toen zij overeenkwamen een reisverbod op te leggen aan 31 hooggeplaatste staatsambtenaren uit Wit-Rusland, onder wie Loekasjenko zelf. Verder moeten we kijken naar andere gerichte maatregelen die aan de machthebbers in Wit-Rusland duidelijk maken dat hun optreden gevolgen kan hebben voor hen persoonlijk.

Ten tweede moeten wij de bevolking van Wit-Rusland helpen bij hun pogingen om gehoord te worden. Wij moeten achter hen staan, net zoals wij achter de bevolking van Oekraïne stonden in hun strijd voor een democratische toekomst. We moeten hun de middelen geven die zij nodig hebben.

Om dit te bereiken zet het Verenigd Koninkrijk actief bilaterale programmafondsen in om de burgermaatschappij te steunen, met name op het gebied van de mensenrechten, onafhankelijke media, effectief bestuur, en deelname van de jeugd aan evenementen die opgezet zijn om de kennis van democratische grondbeginselen te bevorderen.

En wij moeten het eenvoudiger maken om hulp te brengen aan onafhankelijke media die werken aan mensenrechten, effectief bestuur, democratie en vrijheid van meningsuiting. Deze media staan namelijk constant onder de druk van het Loekasjenkoregime.

Banden onderhouden
Ten derde zou ik graag zien dat er een EU-delegatie in Minsk gevestigd wordt om de directe samenwerking met de EU te vereenvoudigen. Als Wit-Rusland zou kunnen aantonen dat er sprake is van een democratie, zou verdere steun en hulp vanuit de EU voor hen toegankelijk zijn. Het is een schande dat een regime, overeind gehouden door verkiezingen waarvan veel Wit-Russen vermoeden dat deze frauduleus waren, zijn burgers niet de kansen geeft een hechtere band met de EU aan te gaan.

Tot slot moeten wij creatievere manieren vinden die ervoor zorgen dat de Wit-Russen door het regime van Loekasjenko niet geïsoleerd raken van hun Europese buurlanden. Dit kan variëren van culturele bezoeken tot milieuwerk, of bijvoorbeeld het werken aan grensoverschrijdende criminaliteit. Om dit te bereiken is het nodig de banden met het volk van Wit-Rusland te blijven onderhouden en hun een duidelijker beeld geven van wat het betekent te leven in een land waar vrijheid en democratie heerst.

voetnoot (u17(De auteur is onderminister van Europese Zaken van Engeland. Hij spreekt dezer dagen op een conferentie over de toekomst van Europa in Vilnius (Letland).