Tussen Amsterdam-Singelgracht en de Schipholtunnel rijdt de UFM120, een meettrein van Eurailscout, 120 kilometer per uur. De Ir. T. Regtuijt kan bij die snelheid nog gewoon z’n secure meetwerk uitvoeren aan rails en bovenleiding. Hij ontleent z’n naam aan een voormalige materieeldirecteur van de NS.Op de een of andere manier past die aanduiding prima bij het werk dat het voertuig doet. Want de Regtuijt moet ervoor zorgen dat alle treinen in Nederland rechtuit blijven rijden en zo min mogelijk onbedoeld stilstaan. „Daarom huurt ProRail ons twee keer per jaar in, voor de voor- en de najaarscampagne. We meten dan het hele hoofdrailnet door. Alles bij elkaar opgeteld is het spoor 6500 kilometer lang. Dat werk lukt ons met een strakke planning in negentien dagen”, zegt operator Dirk Kosters (46) van meetbedrijf Eurailscout uit Amersfoort.

Ooit deed de NS al het inspectiewerk zelf, in eerste instantie met het blote oog, later met steeds geavanceerdere meetapparatuur waarmee mensen in en langs de baan liepen. „Dat was behoorlijk gevaarlijk”, zegt ProRailwoordvoerder Eric Drenth. Na de privatisering van de NS, ruim tien jaar geleden, kwamen er diverse meetbedrijfjes en -instellingen. Begin deze eeuw werden deze op één hoop geveegd en ontstond het private Eurailscout, dat door spoorbeheerder ProRail of railaannemer Strukton kan worden ingezet.

Eurailscout werkt door heel Europa, vertelt Kosters. „Overal waar de spoorwijdte 1435 millimeter is, kunnen we komen. In Turkije lopen contracten, in Oostenrijk, in Slovenië. Zijn we binnenkort klaar in Nederland, dan verhuizen we naar Zweden. Finland, Spanje en de voormalige Sovjet-Unie hebben afwijkende spoorbreedten.” In het Verenigd Koninkrijk rijdt een Eurailscouttrein die geschikt is voor de afwijkende ”vrije ruimte” daar, in bochten en onder viaducten.

De UFM120 meet veel zaken tegelijk. Kosters: „De spoorgeometrie, dus hoe de baan erbij ligt, de eventuele verzakkingen. Verder het spoorstaafprofiel en de slijtage daarvan. De geometrie van de bovenleiding wordt bekeken: hoe hangt de draad erbij en hoever is de slijtage? Ook maken we een video-inspectie van de infrastructuur. Bij ProRail kunnen ze op een dvd controleren of een spooraannemer het werk volgens afspraak leverde. Daarvoor hoeft de opdrachtgever niet meer uit te rijden.”

Spoorgeometrie is van groot belang voor de veiligheid, zegt de operator van Eurailscout. „De hoogte van de sporen. En, in vaktaal, de schift: hoe liggen de staven er in de lengterichting bij. De zogenaamde ”scheluwte” is erg belangrijk: de ene rail mag nooit substantieel hoger liggen dan de andere. Constateren we ergens scheluwte, dan slaan we alarm. Verder constateert ProRail aan de hand van onze data waar er het eerst moet worden gewerkt. Ook aannemer Strukton huurt ons twee keer per jaar in, zodat het spoorwegnet vier keer per jaar een complete apk krijgt.”

Dat zo veel aandacht geen overbodige luxe is, weet ProRail al te goed vanuit de recente historie. Drenth: „In 2002 bleek het spoornet zó ver uitgewoond dat fors ingrijpen nodig was. Om ongelukken te voorkomen, om groei op een overvol net te kunnen opvangen en om het onaanvaardbaar hoge aantal storingen terug te dringen. Er werd meestal correctief onderhoud gepleegd, dus pas als er iets mis was. Vanaf 2002 kwam er geld beschikbaar voor preventief onderhoud. Daarvan plukken we nu al de vruchten, want het aantal verstoringen daalt. Op drukke trajecten komt vier keer per jaar de stopmachine langs, die het spoorbed opschudt en de rails strak legt.”

Helemaal ideaal zou het zijn als in Nederland -net als op de Japanse hogesnelheidstreinen- de meetapparatuur bij de treinen zou zijn ingebouwd. „We kunnen niet helemaal inschatten waar het heengaat met de digitale meettechnieken, maar we willen op termijn wel naar zo’n systeem toe”, aldus de man van ProRail.

Heeft de Nederlandse treinreiziger te klagen over de kwaliteit van het spoor, vergeleken met andere landen waar Eurailscout werkt? Dirk Kosters meent van niet. „We werken ook in Duitsland. De ICE-sporen liggen er daar natuurlijk heel gelikt bij, maar voor het overige durf ik de bewering wel aan dat wij zeker niet onderdoen voor de Duitsers. Nee, we mogen hier niet mopperen.”