Toekomstig premier Prodi, aanvoerder van een centrumlinkse coalitie, krijgt in de felicitaties aan zijn adres lof toegezwaaid. „Hij heeft altijd op actieve wijze het algemeen belang van Europa bevorderd”, benadrukt voorzitter Barroso van de Europese Commissie in een schriftelijke reactie op zijn verkiezingsoverwinning. Zo toonde betrokkene zich een warm pleitbezorger van de beoogde gemeenschappelijke grondwet.Verder wordt vooral herinnerd aan zijn daadkracht gedurende zijn vorige termijn als kabinetschef in Rome, van 1996 tot 1998. Toen dwong hij alom bewondering af door zijn land klaar te stomen voor deelname aan de euro, terwijl het aanvankelijk de aansluiting bij de voorhoede die de gezamenlijke munteenheid introduceerde, leek te missen. In hoog tempo bracht hij het begrotingstekort op orde. Die prestatie vormde de basis voor het vertrouwen dat de EU-regeringsleiders in maart 1999 ertoe bracht hem te benoemen op de hoogste post in Brussel.

Berlusconi vertrekt. Waarschijnlijk weinigen zullen het echt betreuren. De flamboyante mediamagnaat was niet erg geliefd onder zijn Europese ambtgenoten. Hij kon het met Bush en Poetin beter vinden dan met zijn collega’s wat dichter bij huis. Zijn onberekenbare en wel eens weinig hoffelijke gedragingen wekte bij hen afkeer. De meesten bewaarden graag enige afstand tot de ijdele en met een zweem van fraude en vriendjespolitiek omgeven voorman van Forza Italia.

Veelzeggend in dat opzicht was wat er vorige maand gebeurde. In de aanloop naar de EU-lentetop probeerde hij in de andere hoofdsteden steun te verwerven voor een ferme verklaring met een veroordeling van het oplaaiend protectionisme. Diverse regeringen waren het inhoudelijk volledig eens met een dergelijke boodschap, maar zij weigerden hun medewerking omdat zij er niet voor voelden zich op die manier voor het karretje van de verkiezingscampagne van Berlusconi te laten spannen.

Hij verknalde het vooral toen hij het voorzitterschap van de Unie bekleedde, in de tweede helft van 2003. Het begon met een omstreden optreden in het Europees Parlement. Tijdens een debat in Straatsburg wekte hij commotie door de fractievoorzitter van de socialisten, de Duitser Schulz, de rol van kampbewaarder in een film over de nazi’s toe te dichten. Het eindigde met de top in december, die onder zijn regie uitdraaide op een fiasco. Het lukte Berlusconi niet beweging te krijgen in de onderhandelingen over de tekst van de conceptgrondwet. Bovendien schoffeerde hij tijdens dat beraad bondskanselier Schröder door toespelingen op het feit dat die voor de vierde maal in het huwelijksbootje was gestapt.

Inmiddels staat Italië te boek als de ”zieke man van Europa”. De economische groei stagneert, het begrotingstekort loopt op en bevindt zich boven de grens van de 3 procent uit het stabiliteitspact. Prodi mag de erfenis van zijn voorganger saneren. In het vorige decennium liet hij zien, zoals vermeld, over de durf en de doortastendheid te beschikken om zo’n klus te klaren.

Vijf jaar lang stond hij aan het hoofd van de Europese Commissie, van 1999 tot in de herfst van 2004. In die functie bracht hij het er minder goed van af. Hij bleek niet de bevlogen en enthousiasmerende leider die de EU nodig had na het tijdperk van Santer, die met zijn team voortijdig ten onder ging, in een sfeer van corruptie.

Prodi werd vooral bekend door zijn gebrek aan communicatieve vaardigheden. Niet voor niets verwierf hij als bijnaam: de mompelende professor. Het laatste woord duidt op zijn loopbaan als hoogleraar aan de universiteit van Bologna. Wat betreft het voorvoegsel zal iedereen die hem van nabij heeft meegemaakt de juistheid daarvan onderschrijven. Op persconferenties bijvoorbeeld was hij soms nauwelijks verstaanbaar of bleef zijn betoog steken in een verwarrende woordenbrij. De Franse president Chirac zou eens hebben gezegd dat hij in vergaderingen niets begreep van wat de Commissievoorzitter eigenlijk wilde overbrengen.

Qua stijl kan het verschil tussen twee politici niet groter zijn dan tussen Berlusconi en Prodi. In Brussel overheerst de verwachting dat de terugkeer van laatstgenoemde op het toneel van de EU in ieder geval een aanwinst betekent voor het verwezenlijken van de Europese idealen en de rol van Italië in dat verband zal versterken.