Net als veel andere Amerikanen doet het de familie Bush goed af te stammen van de Mayflowerreizigers, een van de eerste groepen blanke bewoners van de Verenigde Staten. De onderneming om in 1620 de oceaan over te steken was een stoer maar onzeker avontuur. Nieuwe gegevens duiken niet meer op, toch blijft de Mayflower tot de verbeelding spreken. Christopher Hilton publiceerde een gedetailleerd boek over de overtocht. Achter Kloksteeg 21 in Leiden ligt het Jean Pesijnhofje met in het hart een mooie zonnewijzer. De meeste Amerikanen van standing hebben iets met die plek. Ook voor president George Bush senior was het hofje tijdens zijn staatsbezoek aan Nederland in 1989 een must. Hier woonde in het begin van de zeventiende eeuw een groep Pilgrim Fathers. Deze geloofsvluchtelingen uit Engeland maakten na een elfjarig verblijf in Leiden in 1620 met de Mayflower de oversteek naar de nieuwe wereld.

Amerikakenner Willem Post verbindt de familie Bush met Francis Cooke en Hester Mahieu. Maar waarschijnlijk stammen ze af van Elizabeth Tilley en John Howland, de man die zijn val overboord overleefde. Mét Bush kunnen vandaag de dag zo’n 35 miljoen Amerikanen (12 procent van de bevolking) zeggen directe nakomelingen te zijn van de 102 pelgrims die in 1620 bij Plymouth Rock aanlegden - van wie er meer dan 50 de eerste winter niet overleefden. Voor wie te weten wil komen of er een lijntje loopt en zo ja hoe zijn er allerlei actieve genealogische verenigingen: de Pilgrim Edward Doty Society, de Pilgrim John Howland Society enzovoort.

Hachelijke onderneming
In zijn boek doet de Britse auteur Christopher Hilton geen moeite verbanden met voorname Amerikanen aan te wijzen, ook al is hij in het kleinste Mayflowerdetail geïnteresseerd. Hij laat de lezer de aanloop van de reis en de wederwaardigheden aan boord bijna van dag tot dag volgen. Je leert de reizigers min of meer kennen. Natuurlijk te beginnen bij de kleine groep puriteinen in Engeland, hun verblijf van elf jaar in Leiden, vertrek uit Delftshaven (sic), de reis overzee, het verbond dat ze in de nieuwe wereld sluiten, en hoe ze er hun weg vinden. Een struggle for life.

Lezend in Hiltons boek wordt duidelijk dat de Mayflower aanvankelijk samen met de Speedwell uitvoer. En dat de opvarenden helemaal niet de eerste blanken waren. Er bestond al een Engelse gemeenschap in Virginia, en sinds 1565 trouwens een Spaanse kolonie in Florida.

De hele onderneming begon in Engeland, in het dorpje Scrooby. Een groep van twintig à dertig mensen stak vandaar, op zoek naar geloofsvrijheid, in het geheim de Noordzee over. Omdat er al snel spanningen ontstonden met al eerder gevluchte Engelsen vertrok de Scroobygroep uit Amsterdam en vestigde zich in Leiden. Maar ook daar vonden ze niet wat ze zochten.

De tocht met de Mayflower was van begin tot eind een hachelijke onderneming. Al eerder was er een schip naar de nieuwe wereld vertrokken: van de 180 mensen overleefden maar 50 het. Zag de Leidse groep de gevaren? In elk geval ging niet iedereen mee en splitsten sommige gezinnen zich. Ouders lieten peuters achter, mannen hun echtgenote. Waarschijnlijk bleven er zo’n vijftig mannen, vrouwen en kinderen over die de reis aandurfden.

Het afscheidsmaal bestond uit gans en pudding. „We laafden ons na onze tranen met het zingen van psalmen, en maakten een vreugdevolle melodie in onze harten zowel als met onze stemmen, aangezien velen in onze gemeente zeer vakkundig in de muziek zijn; en het was inderdaad de zoetste melodie die mijn oren ooit gehoord hadden”, vatte leider Bradford het afscheid samen.

Hard land
Via Delfshaven ging het naar Southampton. Vandaar vertrokken de Mayflower en de Speedwell gezamenlijk. Maar het laatstgenoemde schip bleek nauwelijks zeewaardig en moest snel naar de haven terug. Uiteindelijk waagde de Mayflower de oversteek alleen. Voor de honderd passagiers was maar weinig ruimte en tijdens de 66-daagse reis stormde het vaak. Op een slechte dag brak de hoofdmast af. Opmerkelijk genoeg vertrok het schip in de herfst. Uiteindelijk arriveerde de Mayflower niet bij de kust van Virginia, waar ze zich mochten settelen, maar 800 kilometer verderop, bij Cape Cod.

Wie waren de mensen die zo veel ontberingen en risico’s voor lief namen? Degenen die oorspronkelijk uit Scrooby kwamen, waren onopvallende arbeiders, analfabeten, die hun huizen en alles achter zich lieten. Belangrijkste motief lijkt verzet tegen koningin Elizabeths antiprotestantse beleid te zijn.

Uiteindelijk vonden ze in Holland niet wat ze zochten. Kinderen werden meegezogen in „de grote losbandigheid” van de Nederlandse jeugd. Sommigen „werden soldaten, anderen gingen op verre reizen over zee, en anderen volgden nog slechtere paden die leidden naar verdorvenheid en gevaar voor hun zielen.” Verder was Leiden een moeilijke plaats om de kost te verdienen. Nederland was voor de pelgrims „een vreemd en hard land.” Misschien moesten ze het zoeken in een afgelegen deel van de wereld? Mogelijk werden de pelgrims inderdaad „stapstenen voor anderen om zo’n groot werk te verrichten”, zoals een van de leiders schreef, en veranderde de Mayflower uiteindelijk in zekere zin de wereld.

Pais en vree
Voor Hilton vormt de Leidse groep de kern van de passagiers. De niet-Leidenaren -Hilton noemt hen vreemdelingen- waren dan geen puriteinen, net als bij de Leidse pelgrims stroomde er avonturiersbloed door hun aderen en bleken het fanatiekelingen met een commercieel doel. Ongetwijfeld was het onderweg tussen de twee groepen niet elke dag pais en vree. Al snel na aankomst was het ”compact” gewenst, een document om orde in de kleine samenleving te brengen. Wie vandaag de Amerikaanse grondwet bestudeert, kan sporen naar 1620 aanwijzen. Zo ook met de Thanksgiving Day, een verwijzing naar de drie feestdagen na de eerste oogst. De kolonisten aten toen samen met de indianen kalkoen.

Christopher Hilton beschrijft alles wat de Mayflower aangaat uiterst gedetailleerd. Toch verbaast het me dat zijn boek een uitgave van de Zutphense uitgever Walburg Pers is. Van een professionele uitgever valt een onsje meer te verwachten. De band ziet er weinig eigentijds uit, maar vooral de kwaliteit van de vertaling is gênant. In het Nederlands spreken we bijvoorbeeld niet meer over juffrouw maar over mevrouw X, niet over Leidense maar Leidse, vermoedelijk is pastoor de vertaling van het Engelse pastor, een figuur die zich in elk geval niet in puriteinse kring bewoog, en Henry VIII heet in een vertaling Hendrik VIII. Het Nederlands kent ook geen reformeerders maar hervormers, en in het verband van bladzijde 46 is eerder van een onbekend dan van een obscuur verleden te spreken.

Bombastisch
Wie verder van auteur Christopher Hilton een zakelijke, informatieve toon verwacht, moet zijn verwachting bijstellen. Hilton houdt van romantische, dramatische en bombastische taal, van flauwe herhalingen. Intussen doet hij zijn best de zeventiende-eeuwers tot leven te brengen. Hoeveel verdiende een arbeider, hoe waren de verhoudingen aan boord van de Mayflower, wat aten ze? Enzovoort. Wie Hiltons eigenaardigheden voor lief -en soms met een korreltje zout- neemt, kan zich inleven in een ongelooflijke onderneming.