Zo bleek vrijdag dat afgelopen zomer vier matrozen van boord van het marineschip Hr. Ms. Amsterdam zijn gehaald omdat zij bij wijze van grap martelingen in de Iraakse gevangenis Abu Ghraib hadden nagespeeld.Deze matrozen hadden zichzelf vrijwillig naakt op elkaar gestapeld, legt een woordvoerder van de Vakbond voor Defensiepersoneel VBM/NOV uit. De marine verwijt een vrouwelijke matroos dat zij in haar taak als klassenoudste niet heeft ingegrepen.

Een marinewoordvoerder erkent dat er een ernstig incident is geweest waarbij de betrokken marinemensen „het vertrouwen in de organisatie hebben geschaad.” Intern zijn er volgens hem maatregelen genomen en is de zaak aanhangig gemaakt bij het openbaar ministerie. Dat gaat de matrozen niet vervolgen. Volgens justitie blijkt uit onderzoek dat ze geen strafbare feiten hebben gepleegd.

De Tweede Kamer reageerde donderdag al geschokt op berichten over wangedrag op het marinefregat Hr. Ms. Tjerk Hiddes. Op dit schip zou sprake zijn geweest van aanranding, verkrachting, drugsgebruik, drankmisbruik en machtsmisbruik.

De leiding van de marine is zelf enkele weken geleden een intern onderzoek begonnen, vlak nadat de militaire vakbond AFMP haar met de beschuldigingen van seksuele intimidatie op de Tjerk Hiddes had geconfronteerd. Viceadmiraal J. W. Kelder, commandant der zeestrijdkrachten, zei vrijdagavond dat „twee meisjes” zijn gehoord „die een aantal namen hebben genoemd.” Kelder verwacht binnenkort de resultaten van het onderzoek te krijgen.

Minister Kamp van Defensie heeft „het idee” dat het wangedrag bij het leger „niet ernstiger is dan in andere organisaties.” Hij meent wel dat defensie een „voorbeeldorganisatie” dient te zijn: „We moeten heel kritisch zijn op onszelf.”

De bewindsman wil niet vooruitlopen op maatregelen die getroffen zouden moeten worden. Hij wil afwachten welke feiten aan het licht komen door onderzoek van de door zijn staatssecretaris ingestelde commissie. Daarbij moet duidelijk worden of er sprake is van „incidenten, een cultuurprobleem of organisatieprobleem.”

Kamp blijft streven naar meer vrouwen in de krijgsmacht. Hij ontkende dat er een „doofpotcultuur” zou heersen. Of en in hoeverre leidinggevenden niet goed functioneerden, moet ook blijken uit het onderzoek, aldus de minister.

Vicepremier Zalm zei vrijdag na afloop van de ministerraad dat het kabinet „geschokt” was door de berichten. „Dit soort praktijken zijn niet te tolereren.” Hij memoreerde dat Nederlandse marineschepen bewust dunbevolkt zijn, zodat iedereen genoeg om handen heeft. Verveling kan leiden tot uitspattingen, erkende hij. „Ledigheid is des duivels oorkussen.”

Zalm wil niet reageren op het bericht dat op marineschepen openlijk pornofilms worden gedraaid. „Daar heb ik nu geen mening over”, aldus de vicepremier.