Eind 2002, begin 2003 was het dieptepunt voor de conjunctuur op het Europese vasteland, waarna met horten en stoten het herstel werd ingezet. Met name eind 2004 leek de groei weer in te zakken; het vertrouwen bij ondernemers en consumenten viel terug door de oplopende olieprijs en een zwakke koopkrachtontwikkeling.Inmiddels is het tij gekeerd, de conjuncturele ontwikkeling in de eurozone krijgt steeds meer vaart. De olieprijs is weer wat gedaald en de consument voelt zich prettiger nu de werkloosheid afneemt. De orderontvangsten -geholpen door een hard groeiende export naar China, Oost-Europa en het Midden-Oosten- stimuleren in de meeste landen de bedrijfsinvesteringen.

De sterke winstontwikkeling in de afgelopen drie jaar en de lage rentetarieven op de kapitaalmarkt maken de investeringen betaalbaar.

Ook nemen ondernemingen weer meer personeel aan, terwijl bedrijfsenquêtes wijzen op een versnelling van de banengroei later in het jaar. Door het herstel op de arbeidsmarkt neemt de koopkracht toe, met positieve gevolgen voor de consumptieve bestedingen. Het conjuncturele herstel in Europa volgt daarmee het geijkte patroon van eerst een aantrekkende export, die wordt gevolgd door toenemende bedrijfsinvesteringen en uiteindelijk een sterkere particuliere consumptie.

Minder positief is dat de inflatie nog altijd boven de doelstelling van de Europese Centrale Bank ligt. Verwacht mag worden dat de inflatie niet verder zal oplopen, maar de risico’s liggen aan de bovenkant. Zo kan de vogelgriep een opwaarts effect hebben op de prijzen van andere vleesproducten en lopen de grondstoffenprijzen op.

Het is dan ook niet vreemd dat de ECB in december is begonnen de officiële rentetarieven te verhogen. De bankiers in Frankfurt richten zich op datgene waarvoor zij primair zijn ingehuurd, namelijk het binnen de perken houden van de inflatie. ECB-president Trichet heeft aangegeven dat de bank nog niet klaar is met renteverhogingen. De inflatie moet omlaag, juist om de groeiperspectieven voor de lange termijn te waarborgen.

Ook de lange rente, die op de obligatiemarkt tot stand komt, loopt op. En waarschijnlijk is deze stijging nog niet ten einde. Bij een hogere economische groei neemt de vraag naar kapitaal toe, terwijl obligatiebeleggers vermoedelijk een hogere risicovergoeding zullen vragen. De reële rentetarieven op de kapitaalmarkt (de gewone nominale rentes minus de inflatie, die deze risicopremie weergeven) bevinden zich op historisch zeer lage niveaus.

De stijgende rentes leiden tot ongerustheid bij ondernemers, politici en beleggers. Het groeiherstel in de eurozone is immers in een historisch perspectief nog steeds niet sterk. En wat als de olieprijs weer gaat oplopen, de dollar verzwakt (wat onze concurrentiepositie onder druk zet) of er een flinke groeivertraging in de VS optreedt? Trapt de ECB niet te hard op de rem?

Grote zorgen zijn niet op hun plaats. Natuurlijk moet de ECB de rente niet té snel opschroeven. Belangrijk is echter dat het groeiherstel, nu ook de consumptieve bestedingen weer harder gaan groeien, breed gedragen wordt. De risico’s van een groeiterugval zijn daardoor beperkt.

De stijging van de lange rente kan bovendien tot op zekere hoogte worden gezien als een verlate reactie op het wereldwijde conjunctuurherstel van de afgelopen drie jaar. Het niveau van de lange rente zal -ook na een verwachte stijging- geen rem zetten op de economische ontwikkeling.

Dat centrale banken na meerdere jaren met een zeer ruim monetair beleid de geldkraan wat dichter draaien, is niet verontrustend. De renteverhogingen kunnen gezien worden als een teken dat de economie er goed voorstaat. Het is dan ook beter om te spreken van een ECB die de voet van het gaspedaal afhaalt dan te stellen dat de bank nu op de rem trapt.

De auteur is werkzaam als beleggingsstrateeg bij Theodoor Gilissen Bankiers. Zijn bijdrage is geen aanbeveling of advies om effecten te kopen of te verkopen.