Door akkoord te gaan met de verlenging hebben de Verenigde Staten hun eis van immuniteit voor Amerikaanse vredestroepen voor het Internationaal Strafhof (ICC) voorlopig opgeschort. Washington had eerder gedreigd zijn veto over de verlenging van de missie uit te spreken als er geen oplossing zou worden gevonden.

De Britse ambassadeur bij de VN en voorzitter van de Veiligheidsraad, Jeremy Greenstock, zei na afloop van de stemming dat de raad volgende week opnieuw over de zorgen van Washington over het ICC spreekt.

Het strafhof opende maandag in Den Haag zijn deuren. De Verenigde Staten willen onder geen beding toestaan dat hun militairen door een niet-Amerikaans hof worden berecht. De Amerikanen stellen voor dat de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad de bevoegdheid krijgen aanklachten tegen soldaten van vredesmissies te blokkeren. In eerste instantie eisten de VS strafrechtelijke immuniteit van alle Amerikaanse militairen.

„Niemand heeft onze voorstellen nog echt afgewezen en op basis daarvan kwamen we tot de conclusie dat we de discussie daarom volgende week moeten voortzetten”, aldus de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, John Negroponte, na de stemming. Ambassadeurs van de EU-lidstaten stemden tegen. Negroponte gaf toe dat de VS tegen de stroom in roeien, maar zei ook dat Washington nog steeds een oplossing voor het probleem wil vinden.

Secretaris-generaal Annan van de VN heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Powell, in een brief gewaarschuwd dat de VS het hele systeem van VN-vredesmissies in gevaar brengen door wat Annan noemt de overdreven Amerikaanse angst voor het strafhof.

Volgens Annan is in de geschiedenis van de VN nog geen enkele blauwhelm „in de buurt van het soort misdaden geweest die vallen onder de jurisdictie van het ICC.” De secretaris-generaal waarschuwde verder voor te snelle oplossingen om de zorgen van de VS weg te nemen „waarvan de gevolgen mogelijk spoedig door iedereen worden betreurd.”

De VN-missie in Bosnië werd na de burgeroorlog in 1995 ingesteld om de multi-etnische politiemacht te trainen. Van de 1536 man sterke VN-macht komen in totaal 46 agenten uit de Verenigde Staten. Ook als deze 46 Amerikanen zouden worden teruggetrokken, zou het werk gewoon door kunnen gaan. Het mandaat wordt normaliter om het halfjaar verlengd.

Meer dan honderd landen steunen het in Den Haag gevestigde Internationaal Strafhof. Zes van de vijftien leden van de Veiligheidsraad hebben het Statuut van Rome, dat de grondslag legt voor het strafhof, geratificeerd en zes andere leden hebben het vooralsnog alleen ondertekend. De VS hebben hun ondertekening ingetrokken.

De Amerikaanse voorzitter van de gezamenlijke chefs van staven, luchtmachtgeneraal Richard Myers, zei woensdag dat de Amerikaanse vredesmilitairen die in Bosnië een NAVO-missie uitvoeren, zullen blijven. „Het is samen uit, samen thuis”, verzekerde hij op het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel. De VS willen kennelijk niet zover gaan om ook een eind te maken aan de NAVO-vredesmissie.

In het Europees Parlement liepen woensdag de gemoederen hoog op over de Amerikaanse houding. Ook al zei de Deense minister Haarder dat de VS invasieplannen hebben afgewezen, volgens CDA’er Oostlander worden „historische bondgenoten” zoals Nederland impliciet met gewelddadige actie bedreigd. „Kan het gekker?” stelde hij. De VS zouden zich ook met hun onbesuiste stap boven de normen stellen, die wij meenden met hen te delen.”

Het EP zou donderdag stemmen over een resolutie die de Amerikaanse opstelling sterk afkeurt. Volgens de ontwerptekst brengen de VS met de gewraakte wet een zware klap toe aan de internationale goodwill die ze genieten in de mondiale coalitie tegen het terrorisme.

Mensenrechtenorganisaties spraken woensdag -opnieuw- schande van de houding van Washington. Human Rights Watch sprak in een persbericht over een „Amerikaanse aanval” op het strafhof. Directeur Richard Dicker constateerde dat de geïsoleerde VS bezig waren hun „geloofwaardigheid en moreel gezag in de VN te verliezen.”

Witte-Huiswoordvoerder Ari Fleischer herhaalde dinsdag dat de VS in geen geval de jurisdictie van het Internationaal Strafhof over Amerikaanse soldaten zullen erkennen. Hoewel het Internationaal Strafhof in het leven is geroepen om de Adolf Hitlers en Pol Pots van de toekomst voor de rechter te brengen, vrezen de VS het slachtoffer te worden van politiek gemotiveerde aanklachten tegen Amerikaanse soldaten.

De Europese Unie wil de internationale Unmibh-politiesteun voor Bosnië in het kader van de VN wel overnemen, maar moet eerst tal van juridische en financiële details regelen. Zo heeft de EU op de begroting voor buitenlands beleid nu niet de benodigde 38 miljoen euro in kas om de Unmibh-operatie over te nemen.

Dat geld moet en zal er komen, zo bezwoeren woensdag echter minister van Europese Zaken Haarder van huidig EU-voorzitter Denemarken en EU-commissaris Byrne in het Europees Parlement. „Mochten we de politietaken eerder moeten overnemen, dan zullen de ministers het geld daarvoor vinden”, aldus Haarder.

Een ander probleem is de SFOR-vredesmacht. Dit is een NAVO-operatie, waaraan ook landen deelnemen die niet tot het bondgenootschap behoren. De operatie is gestoeld op het akkoord dat de diverse Bosnische partijen in 1995 overeenkwamen in het Amerikaanse Dayton. Voor de meeste SFOR-partners, inclusief de VS, zijn deze Dayton-afspraken voldoende basis om door te gaan.

De VN gaf echter ook zijn zegen aan de operatie, om Duitse deelname mogelijk te maken. De Duitse Grondwet bepaalt dat alleen militairen naar het buitenland mogen als er sprake is van dekking via een VN-mandaat.

SFOR wordt in de loop van dit jaar ingekrompen van 19.000 tot 12.000 militairen. Daardoor is op korte termijn het eventuele gemis van circa tweeduizend Duitse soldaten goed te maken, omdat andere landen hun troepen eventueel pas later zullen terugtrekken, zo stellen diverse NAVO-bronnen.

Nederland heeft overigens nog geen verzoeken gekregen om extra militairen of politiebeambten naar Bosnië te sturen. Aan de onder het mandaat van Unmibh vallende internationale politiemacht Uniptf doen nu 55 Nederlandse marechaussees mee. Voor SFOR zijn ongeveer 1350 Nederlandse militairen in Bosnië actief.