De ene begrafenisdienaar heeft nog meer gevoelige zinnen ingestudeerd om de begrafenisplechtigheid een indrukwekkend en stijlvol verloop te doen hebben dan een ander. Volgens mijn -beperkte- waarneming is een In Memoriamconcert de nieuwste vondst op dit gebied.In een bijna niet over het hoofd te ziene advertentie in dit dagblad werden de lezers geattendeerd op een In Memoriamconcert. Blijkbaar voelde de opsteller van de advertentie, een uitvaartverzorging, zelf aan dat het lezerspubliek niet zou weten wat onder die term verstaan moet worden. Er werd tenminste de volgende toelichting op gegeven: „We zoeken troost, de één in het geloof, de volgende bij elkaar. Ieder geeft er zijn of haar eigen invulling aan. Troost krijgen is belangrijk. Troost kunnen we elkaar geven door er te zijn, door een gedicht, door muziek. In enkele plaatsen, meestal op begraafplaatsen, vinden soms concerten plaats, als troost.”

Gevoelig
Alles wat met overlijden, begraven, rouw en rouwverwerking te maken heeft, ligt uiterst gevoelig. De bedoeling van dit stukje is dan ook allerminst om mensen in hun gevoelens te treffen of te beschadigen. Daarvoor is rouwverwerking een veel te tere zaak.

Anderzijds mag er ook geen misbruik van menselijke gevoelens tijdens rouw gemaakt worden en mag gerust gewaarschuwd worden tegen wildgroei op het gebied van begrafenisrituelen en rouwverwerking. Mensen in de rouw zijn in de regel mentaal veel zwakker dan onder normale omstandigheden. Het is dan ook voor hen die professioneel of ambtelijk met rouwenden omgaan een hele verantwoordelijkheid. Zij kunnen zo veel aan- en uitrichten, zowel in positieve als in negatieve zin, zowel ten goede als ten kwade. De norm van goed of kwaad is uiteraard de Bijbel als het onfeilbare Woord van God.

In de advertentie wordt ervan uitgegaan dat mensen elkaar in rouw kunnen troosten. Maar is dat zo? De Heidelbergse Catechismus stelt op grond van het Woord dat de énige troost hierin ligt dat een mens het eigendom is van de getrouwe Zaligmaker Jezus Christus. Deze enige troost is een goddelijke en geen menselijke aangelegenheid. Het moet derhalve op goede gronden gevreesd worden dat mensen die zich door mensen laten troosten, in wezen uiteindelijk een oppervlakkig verdriet kennen. Mensen die echte rouw kennen, zeggen: „Het is goed dat mijn kinderen, mijn familieleden, mijn vriend(inn)en en mijn kennissen met mij meeleven, mij opzoeken en alles voor mij willen doen, maar troost kunnen zij mij niet bieden. Die zoek ik bij de Heere.”

Vanzelfsprekend wil hiermee niet gezegd zijn dat wij mensen niet naar rouwenden moeten omzien. Integendeel, dat is onze roeping en dure plicht. Men kan dan echter niet spreken van troosten, maar alleen van trachten te helpen bij het rouwproces. Het middel is dan een ontmoeting van hart tot hart, waarbij woorden de belangrijkste overdragers van gevoelens zijn.

Wat kan het niet opluchten als iemand in de rouw eens niet flink hoeft te doen, maar zijn of haar gevoelens de vrije woordenloop naar de ander kan geven. Voor bezoekenden is er geen fijnere belevenis dan dat de ander open komt en dat gewezen mag worden op Hem Die in Christus meer troost dan een moeder troost.

Gedenkstenen
De advertentie geeft er blijk van dat het concert georganiseerd wordt door een uitvaartvereniging. Hierdoor wordt direct de indruk gewekt dat er commerciële belangen in het spel zijn. Het einde van de advertentie bevestigt deze indruk. Bij het adres staat niet alleen de aanduiding ”kantoor”, maar ook ”showroom gedenkstenen”. Wat een troostconcert met grafzerken te maken heeft, ontgaat mij ten enenmale.

Navraag leerde dat het concert primair bestemd is voor personen voor wie de adverteerder de laatste jaren een uitvaart mocht verzorgen. Aangezien er plaatsen over zijn, wordt er nu reclame voor het concert via een advertentie gemaakt, opdat anderen ervoor kunnen zorgen dat de exploitatie rondkomt.

In commerciële opleidingen wordt het eerste aanbevolen als klantenbinding en het tweede als klantenwerving. De nijpende vraag bij dit alles is of de verstrengeling van commercie en klantenzorg wel moreel en Bijbels bezien door de beugel kan.

Een ander punt van zorg over deze nieuwe ontwikkeling is dat de naam de inhoud allerminst dekt. In memoriam betekent dat men de overledene herdenkt. Hierbij is de persoonlijke band in het geding die er tussen de rouwende(n) en de overledene bestond. Het is in memoriam als in de oudejaarsavondkerkdienst de namen van hen die dat jaar ontvielen, afgelezen worden.

Bij het in het geding zijnde concert is er echter geen enkele sprake van persoonlijke aspecten die met de overledenen te maken hebben. Noem het dan ook niet zo.

Zoals we zagen, kan het ook niet de naam van troostconcert dragen. Welke naam dan wel? Gewoon ”concert”, en dan niet door een begrafenisonderneming verzorgd.

De auteur is predikant van de Nederlandse hervormde gemeente te Nederhemert (in hersteld verband) en bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam vanwege de Hersteld Nederlandse Hervormde Kerk.