Titel: ”Het levenslied van Robert”
Auteur: M. H. Karels-Meeuse
ISBN 90 331 1915 3
Pagina’s: 128
Prijs: € 8,90;Titel: ”Calvijn. Een trouwe knecht van God”
Auteur: H. van Dam
ISBN 90 33119196
Pagina’s: 98
Prijs: € 6,90;

Titel: ”De zwerftocht van Rabbi Salomon”
Auteur: Jojanneke Nijsse-Schouwstra
ISBN 90 331 1852 1
Pagina’s: 148
Prijs: € 11,90;

Titel: ”Over oudvaders”
Auteur: A. Vogelaar-van Amersfoort
ISBN 90 331 1921 8
Pagina’s: 126
Prijs: € 11,90.

De boeken verschenen alle bij uitgeverij Den Hertog in Houten.

Ze was een oude christin, in de negentig. Als ze om zich heen keek zei ze wel eens: Op wie kunnen jonge mensen nu nog jaloers worden? De verborgen omgang met God moet immers toch op een of andere wijze te zien zijn?

In haar ouderdom miste de oude christin de gemeenschap der heiligen zo, ze voelde zich „overgebleven als een eenzame mus op het dak.” Ze compenseerde haar gemis echter door veel te lezen: oudvaders, de geschiedenissen van de martelaren en andere verhalen uit de kerkgeschiedenis. Ze kwam hierdoor in een minder gemoedelijk maar wel gezonder geestelijk klimaat terecht.

Vijf kinderboeken behandelen elk een bepaald onderwerp uit de kerkgeschiedenis. Ze zijn uiteenlopend van inhoud en karakter, maar bepalen allemaal bij de handelingen van de hemelse Koning met Zijn kerk. Niet alleen personen, ook bepaalde gebeurtenissen komen uitgebreid aan de orde. Ik moet zeggen dat ik deze kinderboeken met instemming heb gelezen. Daar komt bij dat ze alle vijf met illustraties van Rino Visser zijn opgeluisterd. Deze zullen eveneens indruk op de kinderen maken.

Verdrukt en opgewekt
In ”Helen Thomson uit de vallei” van de hand van J. Bout wordt een blik geslagen in de veelbewogen Schotse kerkhistorie. Een beknopte inleiding geeft informatie over de toenmalige regering van Karel II, koning van Engeland en Schotland, en over de vervolging van de beginselvaste covenanters. Bout geeft de hieruit voortvloeiende dramatische gebeurtenissen op boeiende wijze weer. Op deze wijze zouden de ogen van de kinderen geopend kunnen worden voor huidige christenvervolging wereldwijd. Te denken valt aan het communistische China, maar vooral aan het uitgesproken atheïstische Noord-Korea. Duizenden christenen slijten hier hun leven in concentratiekampen. Er is niets nieuws onder de zon. De ene, heilige en algemene christelijke kerk is altijd verdrukt en vervolgd.

De prediker Robert M’Cheyne is bekend als de dichter van ”Jehova Tsidkenu” - De Heere onze gerechtigheid. Het lied staat ook in het vragenboekje van Hellenbroek. De beginregel luidt: „Eens was ik een vreemd’ling voor God en mijn hart.” De bekering en de gelukzaligheid van een oprecht christen kunnen niet trefzekerder worden uitgedrukt dan in dit prachtige gedicht! M. H. Karels-Meeuse heeft onder de titel ”Het levenslied van Robert” het leven van M’Cheyne als predikant in het Schotse Dundee en zijn reis naar Israël op treffende wijze weergegeven.

Tijdens zijn reis kwam, mede door de prediking van R. W. Burns, de kerk in Schotland tot opgewekt geestelijk leven. Zijn ambtsbroeder Andrew Bonar heeft hiervan een uitvoerige beschrijving gegeven. Graag had ik hiervan in dit boekje iets meer gelezen. „De hele stad was bewogen. Vele gelovigen twijfelden, de goddelozen waren ontstoken, maar het Woord des Heeren wies met macht en nam de overhand.” De schrijfster vermeldt het desbetreffende werk niet bij de door haar opgegeven bronnen.

Grote reformator
In ”Calvijn. Een trouwe knecht van God” passeert de geschiedenis van de grote reformator, de schrijver van de weergaloze ”Institutie”, de revue. Als ervaren onderwijsman is het H. van Dam wel toevertrouwd op beknopte en overzichtelijke wijze de bewogen levensloop van de hervormer te tekenen. Is het niet uitermate belangrijk dat onze kinderen weten hoe de vurige Farel zijn jonge ambtsbroeder bij hoog en bij laag bezwoer in Genève te blijven werken? Als hij weigerde zijn schouders onder het pas begonnen werk van de kerkreformatie te zetten zou God hem en zijn studie vervloeken!

Calvijn rekende onbeschroomd de mondiale macht van het pauselijke Rome tot de antichrist. Misschien is het hedendaagse protestantisme dusdanig verroomst dat wij de antichrist nu in de toekomst verwachten. Dan is ook Hellenbroek achterhaald. Maar mogelijk was Calvijn voor hedendaagse begrippen toch wat al te radicaal! Zo radicaal zelfs dat hij zich liever uit Genève liet verbannen dan water in de wijn te doen inzake het heilig houden van het avondmaal.

Gezien de verontrustende ontwikkelingen in Genève zag de stadsregering na verloop van tijd zich genoodzaakt Calvijn uit Straatsburg terug te roepen. Na zijn dood kreeg de reformator geen pompeus grafmonument, zoals elders wel te zien is, zelfs geen steen op het graf. Maar de imposante kathedralen Madeleine en Saint-Pierre in Genève, waar enkele eeuwen later de Réveilprediker César Malan zijn vurige pijlen op het verschrikte auditorium richtte, herinneren nog steeds aan hem.

Rabbi Salomon
Men moet over een welversneden pen beschikken om ook de zwerftocht van rabbi Salomon Duijtsch voor kinderen aannemelijk te maken. Het is al een prestatie de originele omvangrijke uitgave uit 1786 in één adem uit te lezen. Deze heeft lange tijd grotendeels ongelezen bij mij in de boekenkast gestaan. Maar Jojanneke Nijsse-Schouwstra is er in ”De zwerftocht van Rabbi Salomon” uitstekend in geslaagd de wandelende Jood een veilige thuiskomst te bezorgen. Duijtsch was een belangrijke rabbi uit het Hongaarse dorp Timisoara, die Jezus als de beloofde Messias erkende en daarom moest vluchten.

In het boek is te lezen hoe vaak deze Jood tijdens zijn zesjarige pelgrimage door allerlei landen de neus heeft gestoten. Het Jodendom was voor hem de dood geworden. Rooms-katholieke geestelijken probeerden hem in hun strikken te vangen. Uiteindelijk kwam hij in Nederland op een vergadering van dominees terecht. Zij hadden echter geen tijd voor hem!

Gelukkig hing de zaligheid van rabbi Salomon niet van predikanten af. Het bleek in zijn leven dat heidenen bekeren een christelijk werk is, maar christenen bekeren een heidens werk. De afkeer van de gekruisigde en opgestane Christus is te diep geworteld dan dat wij onze bekering aan eigenwillige godsdienst kunnen overlaten. Dat geldt zowel van Jood als heiden. Uit de geschiedenis van rabbi Salomon leren we wat vrijmachtige genade in een zondaar vermag. De schrijfster sluit nauw aan bij de werkelijke gebeurtenissen.

Twaalf slagen
Ten slotte is het eveneens een waagstuk te noemen een kinderboek te laten verschijnen onder de titel ”Over oudvaders”. A. Vogelaar-van Amersfoort is hiervoor niet teruggedeinsd. Haar boek is het zevende deel in de serie ”Vertellingen bij de kerkgeschiedenis”. Wat de kinderlectuur betreft heeft ze haar sporen wel verdiend. Niet alleen kinderen, maar ook ouders moeten zich eens bezighouden met de behandelde stof en de hierin genoemde gezaghebbende predikers. De schrijfster begint bij de jonggestorven Andrew Gray en eindigt bij Theodorus van der Groe. Zij zal ongetwijfeld de bedoeling hebben gehad de lezers aan te sporen zich te verdiepen in hun werken.

Wie zal bijvoorbeeld niet eens kennis willen nemen van het door haar genoemde ”Het merg van het Evangelie”, dat wordt toegeschreven aan Edward Fisher? Men kan voor dit juweeltje van theologische bewijskracht en betoogtrant gerust de diverse lijvige handboeken in de dogmatiek terzijde leggen. Wat weet ”Evangelista” zijn heilbegerige hoorders toch te onderwijzen. „Hetgene gy te doen hebt, voor dat gy tot Christus kunt komen, is om alles te ontdoen wat gy alreede gedaan hebt!”

Op voor kinderen bevattelijke wijze worden, binnen het kader van een interessante vertelling, zestien kerkhistorische figuren behandeld. Ook de geschiedenis van de hugenoten komt aan de orde. Natuurlijk is het voor de rijpere jeugd van belang te weten op welke wijze de ongeëvenaarde Thomas Boston in zijn ”Viervoudige staat” de bekeringsweg tekent. Door middel van twaalf slagen worden bij de zondaar de laatste vezels van diens eigengerechtigheid afgesneden.

Zendingspioniers
We hebben hier te maken met kerkhistorische kinderlectuur in vijfvoud. In dit verband wil ik een suggestie doen. Ik krijg soms de indruk dat de kinderboeken over de zendingsgeschiedenis wat stiefmoederlijk zijn bedeeld. Te denken valt aan de baptistenprediker William Carey, de pionier van de wereldzending. De eenvoudige schoenlapper met zijn geweldige talenkennis bracht het tot hoogleraar in diverse oosterse talen in het Bengaalse Serampore. Na zijn meer dan veertigjarige, zegenrijke verblijf in India is hij nooit weer in zijn vaderland terug geweest!

Te denken valt ook aan John Paton, de onverschrokken zendeling op de Zuidzee-eilanden. Kort na zijn aankomst moest hij te midden van de kannibalen zijn vrouw en haar pasgeboren kind begraven. Van beide genoemde zendelingen zijn prachtige (Engelstalige) levensbeschrijvingen in de handel. Wat hebben deze geloofsgetuigen zich niet een opofferingen getroost. En dat ter wille van de prediking van het Evangelie onder het van God vervreemde heidendom.

Die prediking is ook nu nog noodzakelijk. Want naarmate ons eigen land en werelddeel van God vervreemdt, breidt Gods kerk in Azië en Afrika zich haast ongemerkt uit. Niet de tíjden zijn in de eerste plaats donker, maar wíj! Er is nog nooit een tijd geweest dat de Bijbel in zo veel talen is vertaald en verspreid. Nee, de vorst der duisternis heeft in de kerkgeschiedenis niet het laatste woord!