”De Groote Trek”
Auteur: Marc Helsen
Uitgeverij: Lannoo, Warnsveld, 2001
ISBN 90 209 4432 0
Pagina’s: 429
Prijs: € 22,50. Als Marc Helsen in een strandhotel van Costa Rica zijn draai niet kan vinden, pakt hij zijn spullen en marcheert hij, „nagestaard door het voltallige personeel”, naar een vervallen bamboehutje, waar een monsterachtige pad, een griezelige wolfsspin en brutale kapucijnapen hem ’s nachts plagen. Overal waar hij komt, neemt hij kennis van vele kanten van de samenleving. Het maken van een wereldreis én het uitbrengen van verslag is de Belgische journalist -op twee punten na- toevertrouwd. Zijn boek ”De Groote Trek” is een uitstekend geschreven en uiterst boeiend relaas van meer dan een jaar zwerven over alle continenten der aarde.

„De noedelsoep die ik maakte was halverwege de maaltijd koud en de rijst, die een eeuwigheid op mijn vuurtje stond te pruttelen eer hij op deze hoogte gaar was, vroor aan de bodem van mijn eetpot vast, voor hij op was. (…) De wind omsingelde de tent en deed hem schudden en klapperen, en ik wist dat het een lange nacht zou worden, maar die ongemakken vielen in het niets bij de fantastische gedachte dat er die dag niemand van de 6,3 miljard aardbewoners dichterbij ’s werelds hoogste berg was. Ik was helemaal alleen met de Mount Everest (…) vijf uur lopen en zeshonderd meter lager woonden een paar monniken in een kloostertje (…).”

In het begin van zijn boek neemt Helsen de trein naar Moskou en stapt daar op de Transsiberië-expres. Via Azië, waar hij wonderlijk avonturen beleeft, arriveert hij in Oceanië, om door te reizen naar Noord- en Zuid-Amerika en in Afrika te eindigen.

Helsen is geen toerist. Hij weet echt te réízen en dringt zo diep als binnen een beperkte tijd mogelijk is, door in de cultuur van de streken die hij bezoekt. Hij kijkt in het casino van Hongkong, bezoekt een theater van waterpoppen in Vietnam, gaat duiken in Thailand en Australië en belandt ernstig ziek in een hospitaal op Borneo.

Zelfs een sigaar die hem in Costa Rica wordt aangeboden, spoort de auteur alweer aan tot verder onderzoek: „„Wilt u een sigaar?” vroeg een venter. Hij toonde Cubaans rookgerei op de aangrenzende Plaza de la Cultura en had wel vijf sigarenkisten onder zijn arm (…). „Nee”, zei ik en ging onmiddellijk een sigarenwinkel binnen om de prijzen te vergelijken.”

Wat jammer is, is dat Helsen bij dergelijke vergelijkingen altijd refereert aan Belgische franken; omrekening naar de euro was duidelijker geweest voor een breder publiek. De schrijver zag de nieuwe Europese munt immers al aankomen, de ondertitel van zijn boek luidt: „Het sprankelende verslag van een wereldreis. Een indringend en soms hilarisch verhaal over de wereld rond de eeuwwisseling.”

Verwondering
”De Groote Trek” bevat prachtige sfeerbeschrijvingen. De auteur verstaat de kunst van het schrappen. Met de ervaringen opgedaan tijdens een zo veel maanden durende reis had hij ongetwijfeld tien keer zo veel bladzijden kunnen vullen als hij deed. Helsen beperkt zich wijselijk tot de essentie en blijft tegelijk wel heel veelzijdig. Het typerende van de cultuur, de natuur, de politiek, de geschiedenis en de keuken van de vele landen die hij bezoekt, weet hij treffend en boeiend te schetsen.

Soms kun je je afvragen of een mens zoveel risico moet nemen als Helsen doet. Zijn zeventien dagen durende poging om een met ijs bedekte rivier in Alaska af te varen, wordt een onderneming die hij maar ternauwernood kan navertellen. Op een afstand van meer dan 600 kilometer van de dichtstbijzijnde weg wacht hij eenzaam op het smelten van het ijs. Een grizzlybeer is een van de weinige levende wezen die hij ontmoet.

Als de rivier eindelijk geschikt lijkt om te bevaren en Helsen met vliegende vaart stroomafwaarts roeit, blijkt het water plotseling opgeslokt te worden onder het ijs. De stroom is sterk en het scheelt niet veel of de auteur en zijn rubbervlot verdwijnen voorgoed.

Bloed
Al lezende denk je soms: Wat een bloed kleeft er aan de wereldgeschiedenis. Van Vietnamoorlog tot Rode Khmer in Cambodja - de wereldreiziger kan niet om de sporen van het immense leed heen. En dus wordt ook de lezer daarmee geconfronteerd.

Vaker klinkt er in de passages juist grote verwondering door over de natuur, de dieren, de mensen. In Nepal bijvoorbeeld maakt Helsen een tocht op een olifantenrug. Hij verbaast zich erover hoe geruisloos de dikhuiden kunnen lopen en hoe intelligent ze zijn. „De olifant zorgde ervoor dat ik, boven op zijn rug, geen obstakels tegenkwam. Hij berekende de hoogte van overhangende takken en brak ze, indien nodig, met zijn slurf af.”

Die verwondering reikt bij de auteur echter ten diepste niet verder dan verbazing voor „de evolutie.” In dit boek geldt niet: Ere Wie ere toekomt. De Schepper van de indrukwekkende jungles, de onmetelijke steppen, de adembenemende bergpanorama’s krijgt in de overpeinzingen van Marc Helsen geen plaats. Dat is een treurige en magere kant van dit bijzondere verslag, evenals het taalgebruik, dat hier en daar ernstig vervuild is en een grote domper zet op de leesvreugde die het boek overigens te bieden heeft.

Teleurstelling
Een christen zal dit boek met gemengde gevoelens dichtdoen. Enerzijds geboeid door het meeslepende verhaal over de wonderen van deze grote planeet; anderzijds teleurgesteld omdat God hierin niet de plaats krijgt die Hem toekomt. Als de schrijver al -bijvoorbeeld via de autoradio in de Verenigde Staten- herinnerd wordt aan Zijn werk, doet hij die confrontatie spottend af met één woord: „Geeuw.” Een ingrijpende reactie van een mens die wel degelijk zijn eigen nietigheid beseft, getuige (bijvoorbeeld) de woorden die hij in Ecuador noteert: „Het landschap leek te groot voor mensen. We reden boven de wolken en tussen vulkanen. Het was een oerwereld, waarvoor stervelingen een maatje te klein waren.”