Slobodan Milosevic zegt het tribunaal in Den Haag als „een vals tribunaal” te beschouwen. Ook de Duitse nazi Rudolf Hess twijfelde aan de legitimiteit van het eerste internationale gerechtshof, dat van Neurenberg, na de Tweede Wereldoorlog. De Duitse journalist Steffen Radlmaier stelde een interessante bundel artikelen uit kranten en tijdschriften samen over het proces van de eeuw. „Ik word onrechtmatig in de gevangenis vastgehouden”, zei Hess. „Het gerechtshof dat me heeft aangeklaagd is niet rechtmatig.” Honderden journalisten uit alle delen van de wereld volgden het proces van Neurenberg, dat op 20 november 1945 begon. Leidende nazi’s, zoals Hermann Göring en Rudolf Hess, stonden terecht voor „misdaden tegen de vrede, tegen het oorlogsrecht, voor misdaden tegen de menselijkheid en voor een gemeenschappelijk plan en een samenzwering om die misdaden te begaan.”

De gevangenen ontkenden, vanzelf. Ze gebruikten daartoe zinnen als: „Ik acht me niet schuldig in de zin van de aanklacht”, „Ik heb een zuiver geweten voor God en mijn volk”, „Voor God, de geschiedenis en mijn volk niet schuldig”, „In geen enkele zin schuldig.”

Vooral de eerste maanden van het proces werden gedetailleerd verslagen. Later verslapte de aandacht, tot de rechtszaak ten einde liep en hernieuwde aandacht kreeg. Verslaggevers kozen voor hun verhalen allerlei invalshoeken. Johan Dos Passos schreef een artikel over zijn collega’s tijdens een persconferentie. „In wat voor gemoedstoestand verkeren ze, kolonel?” „De gevangenen tonen geen enkele emotie. (…) Vandaag hebben ze als middageten soep, gehakt, spaghetti en koffie gehad.”

’Held’ van het proces was Göring. Hij „maakt grapjes met zijn bewakers. Hij is een geboren toneelspeler en er altijd op uit de aandacht te trekken. Hij geniet ervan in de schijnwerpers te staan en neemt een pose aan zodra er een camera op hem wordt gericht.” Of volgens een ander verslag: „Hij sprak inderdaad alsof hij nog op de tribune van de Neurenbergse partijdag in 1937 of 1939 stond, en niet voor het Neurenbergse tribunaal anno 1946.”

Strop
Opvallend aspect is dat het tribunaal zich alleen richtte op Duitse misdaden. Terwijl opperrechter Robert H. Jackson nadrukkelijk stelde: „U staat niet terecht omdat u de oorlog verloren hebt, maar omdat u hem begonnen bent!” Toch haastte de Sovjetaanklager zich, toen het pact tussen Duitsland en de Sovjet-Unie werd besproken, te verklaren dat het proces niet over het sluiten, maar over het verbreken van dat pact ging. Een nogal twijfelachtige uitspraak, die niet de enige in zijn soort is geweest. Gelukkig heeft niet alleen Milosevic geleerd van het Neurenbergproces.

Uiteindelijk werden drie verdachten vrijgesproken, zoals de radioverslaggever Hans Fritsche. Tien verdachten werden tot de strop veroordeeld, zoals de minister van Buitenlandse Zaken. „Ook Joachim von Ribbentrop blikte na het uitspreken van zijn doodvonnis lang en roerloos voor zich uit, totdat hij door de bewaker naar buiten werd gebracht.” Een aantal anderen werd tot gevangenisstraffen veroordeeld. Göring slaagde erin kort voor zijn executie zelfmoord te plegen. „De zelfmoord werd pas opgemerkt toen Görings lichaam begon te stuiptrekken en hij vreemde geluiden slaakte.”

Indrukwekkend -misschien is huiveringwekkend een nog beter woord- is in het boek de lange, laatste bijdrage van Joseph Kingsbury Smith over de executie van de ter dood veroordeelden. Terwijl journalisten toekeken, werden de verdachten naar het schavot gebracht. „Toen de zwarte kap over zijn hoofd werd getrokken keek Von Ribbentrop strak voor zich uit. De beul legde de strop om zijn hals, trok aan de hendel en Von Ribbentrop viel zijn lot tegemoet.”

De meeste executies verliepen voorspoedig. Alleen de nazi Julius Streicher -die kort daarvoor „Heil Hitler” had geroepen- stierf niet onmiddellijk. Waarschijnlijk heeft de beul het zwaaiende lichaam van de oorlogsmisdadiger naar beneden moeten trekken om de veroordeelde ter dood te brengen.

Na het verslag van Smith volgt slechts een kort nieuwsbericht uit de Nürnberger Nachrichten: „De lijken van Göring en de tien terechtgestelde oorlogsmisdadigers zijn donderdag gecremeerd. De as is in overeenstemming met de bepaling van de commissie van de vier mogendheden in de wind verstrooid.”

Nederlandse berichten
Het boek is toegankelijk, leest makkelijk en is meestal boeiend. Jammer is dat de buitenkant niet echt duidelijk maakt dat het om een soort bloemlezing van kranten- en tijdschriftartikelen gaat. De flaptekst is niet helemaal duidelijk en ook de inhoudsopgave onthult niet wat het boek in zich heeft. Een erger manco is dat een overzicht ontbreekt met achtergrondinformatie over de beklaagden en de straffen die zij uiteindelijk kregen. Dat was handiger geweest dan het overzichtje van advocaten.

De nieuwsberichten in het boek zijn afkomstig uit Duitse kranten, de achtergrondverhalen komen uit alle hoeken van de wereld, al zijn de Engelse en Amerikaanse journalisten sterk vertegenwoordigd. Jammer is dat de uitgever niet zelf het initiatief genomen heeft om aan de Nederlandse vertaling ook één of meerdere Nederlandse berichten toe te voegen. De Volkskrant publiceerde bijvoorbeeld op 2 oktober 1946 een boeiende impressie van de laatste dagen van de rechtszaak. „De gezichten van deze mannen zijn strak en bleek. Slordig gekleed als zij zijn lijken zij op een groep afgetobde arbeiders, die na talrijke tegenslagen hun vertrouwen in de toekomst hebben verloren. Zij hebben afgedaan, hun rijk is uit.”