Toen Columbus in 1492 voet aan wal zette in de Nieuwe Wereld ontmoette hij voor het eerst mensen die rookten. Het waren de lokale indianen. Daarmee was de basis gelegd voor een gewoonte die snel naar Europa zou overwaaien: roken. Cuba zou in de volgende eeuwen roem vergaren als producent van de beste sigaren ter wereld.Tabak is economisch belangrijk voor het communistische Cuba. De beste Havana is de Cohiba, genoemd naar de plant die de Spanjaarden in het indianendorp ontdekten. Het is de persoonlijke sigaar van president Castro. De sublieme tabak Vuelta Abaja komt uit de westelijke provincie Piñar del Rio. Andere aroma’s zijn Vuelta Arriba (Las Villas en Camagüey), Semivuelta (Oost-Cuba) en Partido (La Habana).

Kalksteenrotsen
De Viñalesvallei is het Mekka van de tabakwereld. Het plaatsje Viñales zelf ligt verscholen in het Sierra de los Organosgebergte en ligt te midden van een van de meest authentieke regio’s van Cuba. Cubaanse sigaren als Montecristo, Partagas, Romeo y Julietta, Cohiba en Guantanamera komen hier vandaan. En Upmann niet te vergeten, die een fabriek heeft achter het Capitolio in de Cubaanse hoofdstad Havana.

Viñales bevindt zich op 20 kilometer van Piñar del Rio, hoofdstad van de gelijknamige provincie. Als grote brokken klei lijken de ”mogotes” er neergestrooid op het land. Mogotes zijn kalksteenrotsen die elk een grotten- en gangenstelsel hebben. Het enige landschap dat zich met dit Cubaanse kan meten, is het Chinese gebied rond Guilin. In de Viñalesvallei komen de Sierra de los Organos en de Sierra del Rosario bij elkaar. Dat levert een fraai landschap op met schitterende vergezichten. Reusachtige mogotes zijn aan elkaar verbonden door groene akkers. Daar wordt behalve tabak ook koffie, yucca, maïs en suikerriet verbouwd.

Overal rond Viñales, met circa 4000 inwoners, liggen honderden tabaksschuren ofwel drooghutten -dezelfde vierkante gebouwen die je vroeger ook rond bijvoorbeeld Amerongen en Nijkerk aantrof.

Wij leveren onze oogst aan de staat, vertelt een tabaksboer. „Een klein deel mogen we zelf houden, voor eigen rokerij of om cadeau te geven. De overheid geeft een redelijke prijs.”

Droogproces
In de hutten worden de bladeren van de tabaksplant gedroogd, vervolgt dezelfde tabaksboer. „De plant wordt rond november in rijen gezaaid. Na 40 dagen verhuizen de zaadjes naar de velden en na 85 dagen kunnen we de bladeren plukken. Na de oogst worden de bladeren, twee aan twee genaaid met een witte draad, in een hut zonder ramen opgeborgen. Daar halen we de bittere en de zure elementen eruit.”

Vervolgens worden de bladeren aan een lange stok gehangen, wijst hij. „Het is belangrijk de bladeren te bewaren bij een vaste temperatuur en ze uit de wind te houden. Die kan namelijk stof aanbrengen, dat kleur en aroma kan aantasten. Het droogproces duurt vijftig dagen. Dan moeten de bladeren vijf tot zeven dagen fermenteren, waarbij we ze af en toe besproeien. Op die manier worden ze elastisch en dan kan het sorteren beginnen. De bladeren worden verpakt in de bast van de koningspalm, de Yagua, en dichtgebonden met een touw. Zo gaan ze naar de fabriek, waar ze nogmaals besproeid worden en moeten fermenteren, voordat de definitieve selectie begint.”

Hij demonstreert hoe arbeiders daarna het blad gladstrijken op de knie en de nerf eruit halen.

In de bekende sigarenfabriek Francisco Donatien in Piñar del Rio kunnen belangstellenden voor 5 cuc (ongeveer 6 euro) een blik op het sigaren maken werpen. Hier werken wel honderd arbeiders, vooral vrouwen en meisjes. Ze rollen acht uur per dag sigaren, selecteren de bladeren op deugdelijkheid, pakken ze in doosjes in.

„Heb je een dollar voor me? We verdienen zo weinig”, fluistert een vrouw. Een ander wenkt: „Heb je ook een dollar voor mij?” Ze kijkt weer snel voor zich als de opzichter kijkt - dames en heren in uniform hebben de wind eronder in Cuba.

Buiten bij de garderobe probeert een vrouw in uitdagende kleding illegaal sigaren te verkopen. Die zijn bij haar aanmerkelijk goedkoper dan in de staatswinkel. Maar als je bij de douane wordt gepakt en je kunt geen officiële bon laten zien, ben je het haasje.

Toerisme
De Cubaanse overheid probeert het toerisme in de hand te houden via een aantal toeristische organisaties, zoals Horizontes en Cubanacan. Je merkt dat Cuba een geleide economie heeft en dat de touwtjes de laatste jaren worden aangetrokken.

Toen Fidel Castro in 1959 aan de macht kwam, werden alle buitenlandse bezittingen genationaliseerd. Dat was een van de oorzaken van de verslechtering van de betrekkingen met de VS, dat in 1961 zijn suikeraankopen stopzette. Het Amerikaanse embargo zou later volledig worden en duurt nog altijd voort, zodat de Cubanen op rantsoen leven.

De Cubaanse tabakssector stortte tijdelijk in door de boycot, maar tegenwoordig zijn de inkomsten uit het bruine goud opnieuw op het niveau van vóór de revolutie. Elke bezoeker slaat wel een voorraadje sigaren in. Met sticker, want de waarschuwing dat roken dodelijk is, is inmiddels ook tot de Cubanen doorgedrongen.

Kader

kop (u11,2,24(Kleine ondernemers

aanhef (u13,1,0(Steeds meer kleine Europese ondernemers in Cuba pakken hun koffers. Ze zijn teleurgesteld omdat het regime de hervorming van de markt terugdraait en de tussenhandel uitschakelt. Ook zijn zij ongerust over het lot van het kapitaal dat ze in Cuba hebben uitstaan.

Castro blijkt gecharmeerd van de groeiende economische banden met Venezuela en China. Hij draait de zelfstandigheid terug die staatsbedrijven sinds 1990 verwierven in hun contacten met buitenlandse ondernemers. De staatscontrole komt terug.

De Spaanse melkfabriek Penasanta SA kondigde onlangs aan dat een melktransactie ter waarde van 8,5 miljoen dollar is mislukt vanwege het economische klimaat. „Castro denkt dat hij geen kleinere ”joint ventures” meer nodig heeft. Alleen de grote ondernemingen in strategische sectoren als telecommunicatie, sigaren- en rumexport, energie, nikkel and hotels blijven”, zegt een investeerder die gedwongen werd een machinefabriek na twaalf jaar te sluiten.

De Rotterdamse ondernemer Willem van ’t Wout, met ervaring in de handel met Cuba, herkent dit. Hij is bestuurder van de Cubaans-Nederlandse unit van het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering. „Veel kleine ondernemingen, vooral Spaanse, hebben zich teruggetrokken of werd de wacht aangezegd vanwege te minimale of negatieve bijdragen aan de Cubaanse economie.” (Bron: Glasnost in Cuba)

Kader

kop (u11,2,24(Cubaanse wisselmunt

aanhef (u13,1,0(Cuba dreigt zichzelf uit de markt te prijzen. De convertibele Cubaanse peso ofwel de Cubaanse toeristische peso, die sinds eind 2004 de belangrijkste munteenheid in het land is, is 18 procent in waarde gestegen ten opzichte van de dollar, en 8 procent in vergelijking met de euro.

plattekst (u15,1,0(Tot eind vorig jaar verrichtten Cubanen en toeristen alle belangrijke transacties op het eiland in dollars. Maar sinds november mag de Amerikaanse munt er niet langer vrij worden gebruikt.

In plaats van de dollar wordt nu de convertibele peso, de cuc, gebruikt, een munteenheid waarvan de waarde door de Cubaanse overheid wordt vastgelegd.

Door de dure cuc dreigt de concurrentiekracht van Cuba tegenover andere Caraïbische bestemmingen te verzwakken. De Dominicaanse Republiek blijkt een sterke rivaal. Nu komt meer dan de helft van de 2,3 miljoen buitenlandse toeristen in Cuba uit Europa. Canada is goed voor een kleine 20 procent van de bezoekers, en de rest komt uit Latijns-Amerika, Japan en Rusland. Vorig jaar bracht het toerisme 1,73 miljard euro in het laatje van Castro.

Kader

kop(u11,2,24(Gezonde tabak alleen

aanhef(u13,1,0(Cubaanse onderzoekers hebben een tabakssoort ontwikkeld die minder nicotine en teer bevat. De nieuwe tabakssoort heet IT-2004 en is door gewone kruising van bestaande variëteiten verkregen.

plattekst rafelen(u20,1,0(De minder ongezonde tabakssoort zal niet meteen te vinden zijn in dure havanna’s, maar gaat wel zo snel mogelijk in rookwaar voor plaatselijk gebruik. Kanker is namelijk de op een na belangrijkste doodsoorzaak op Cuba, een derde van alle Cubaanse kankergevallen houdt verband met roken.

Begin dit jaar startte de Cubaanse regering een campagne om het roken terug te dringen. Te ver wil de regering niet gaan. Het laatste wat Cuba wil, is dat de tabaksindustrie van het eiland verdwijnt. De export van sigaren levert Cuba per jaar 230 miljoen euro op. Cubaanse boeren telen op 39.000 hectaren tabak. (Bron: IPS)