Zowel de Australische Robert Ingpen als de Oostenrijkse Lisbeth Zwerger wonnen respectievelijk in 1986 en 1990 de belangrijkste prijs voor kinder- en jeugdliteratuur, genoemd naar de beroemde Deen Hans Christian Andersen, die zowel schrijven als tekenen kon. Ingpen (1936) debuteerde als auteur in Australië en werkte lange tijd als kunstenaar voor de Verenigde Naties. Hij schreef en illustreerde meer dan honderd boeken, waaronder een prentenboek over Andersens leven: ”Een eenzame vogel”.Zwerger (1954) zag haar werk ook bekroond met de Internationale Biennale voor illustraties in Bratislava, de Gouden Appel en vier maal de internationale grafische prijs. Eén van haar grote inspirators voor het illustreren van sprookjes was de in 1939 overleden kunstenaar Arthur Rackam, die onder andere onvergetelijke tekeningen maakte bij het verhaal ”Alice in Wonderland” van Lewis Carrol.

Hoe vaak en verschillend het lelijke eendje en de zeemeermin het netvlies intussen ook zijn overgezwommen, zowel tekst als tekeningen blijven boeien. Dat komt vooral door de autobiografische bodem onder vrijwel alle sprookjes die Andersen schreef.

Jonge prins
De kleine zeemeermin zag het licht in de zomer van 1836. Andersens hang naar roem en onsterfelijkheid vertaalde hij in een verhaal voor kinderen. Een zeemeermin redt een jonge prins van de verdrinkingsdood en wordt verliefd op hem. Ze kan haar onsterfelijkheid verdienen als zij zijn liefde wint, maar de prins trouwt een ander en alleen als zij de prins doodt, krijgt de zeemeermin haar ziel. Ze kiest voor de dood om haar prins te redden.

Andersen vond het zelf maar niets dat juist zijn kinderverhalen hem zo beroemd maakten. Veel liever was hij doorgebroken met zijn toneelstukken en romans. Maar juist de sprookjes, waarin al zijn frustraties over zijn ongelukkige jeugd en zijn verloren liefdes in terug te vinden zijn, maakten hem wereldberoemd.

Lisbeth Zwerger is een groot kunstenaar. Wel heeft ze haar beweeglijke, speelse stijl steeds meer ingeruild voor statische karakters en strakke composities waardoor haar tekeningen kunstzinniger werden, maar er voor kinderen minder te beleven valt. Door de grote hoeveelheid tekst is ”De kleine zeemeermin” meer geschikt voor grotere kinderen en volwassenen. Het boek is een tikje slordig vormgegeven, er ontbreken zelfs een paar letters. Dat had bij deze jubileumuitgave, die net verschijnt voor het Andersenjaar is afgelopen, niet gemogen.

Zwaan
Ook het ”Lelijke jonge eendje” is een portret van Andersen. De Deen ging zijn leven lang gebukt onder zowel zijn onaantrekkelijke uiterlijk als zijn geringe afkomst, waardoor hij niet alleen werd afgewezen door tenminste drie vrouwen, maar ook een des te grotere hang kreeg naar beroemdheid. Het verhaal van het lelijke jonge eendje, dat toen iedereen hem verstoten had een schitterende zwaan bleek te zijn, is een metafoor voor Andersens leven. Het is overigens grappig dat ”The ugly duckling” nooit letterlijk vertaald wordt met ”Het lelijke eendje”, dat door het verkleinwoord de toevoeging ”jong” niet eens nodig heeft.

Ook Ingpens tekeningen ondergingen in de loop der jaren een verandering. Van figuratief en verfijnd tekenwerk kwam hij in dit sprookje uit op een collageachtige stijl, die de hand van de meester verraadt, maar door de abstractie voor kleine kinderen minder toegankelijk is. Jonge kinderen kunnen wel uit de voeten met de tekst van ”Het lelijke jonge eendje”.

N.a.v. ”De kleine zeemeermin”, door Hans Christian Andersen, illustraties van Lisbeth Zwerger; uitg. De Vier Windstreken 2005; ISBN 90 5579 814 2; 44 blz.; € 18,95;

”Het lelijke jonge eendje”, door Hans Christian Andersen, illustraties van Robert Ingpen; uitg. De Vier Windstreken, Rijswijk, 2005, ISBN 90 5579 033 8; 36 blz., € 13,95.