Dit demonstreert een denkwereld die geen flauw benul meer heeft van waar het om gaat in de pastorale zorg: om de gemeente. De directeur van dergelijke instellingen is wettelijk verplicht ervoor te zorgen, dat in zijn inrichting onder anderen een protestantse geestelijke verzorger wordt aangesteld. Dat is tegenwoordig een predikant met bijzondere opdracht. Die dominee werkt gewoonlijk in teamverband met andere geestelijke verzorgers, zoals rooms-katholieken, humanisten en ook moslims.Wie schetst mijn verbazing toen duidelijk werd dat dit kan betekenen dat hun onderlinge taakverdeling ertoe kan leiden dat protestantse pupillen aan de zorg van een rooms-katholieke geestelijke verzorgster worden toevertrouwd? Kennelijk bang zijn positie in gevaar te brengen, maakte de protestantse collega in de inrichting er geen bezwaar tegen. Hoort hij de biecht bij rooms-katholieke pupillen?

Tendens
De wet verleent de directeur ook de bevoegdheid faciliteiten te scheppen, waardoor de eigen predikant buiten de bezoekuren en niet ten laste van het bezoek van familieleden zijn eigen mensen kan spreken. Dat is maar goed ook, want pastorale zorg behoort bij de gemeente. Het kostte veel moeite, vragen in de Tweede Kamer, bemoeienis van de Nationale Ombudsman (een voortreffelijk instituut overigens) en een eindeloze briefwisseling om de staf althans globaal duidelijk te maken wat pastorale zorg inhoudt.

Uiteindelijk zag de directeur in, dat hij de eigen gemeentepredikant wel moest toelaten. Die vriendelijkheid werd wel bezwaard door een paar condities. In de eerste plaats worden de in de inrichting bezochte mensen na het bezoek van hun dominee naakt uitgekleed, zodat men al hun lichaamsholten kan bekijken. Ze zouden immers van die dominee wel iets heel gevaarlijks overhandigd kunnen hebben gekregen! Men blijkt dat ook in andere instellingen gewoon te vinden. Ik niet.

In de tweede plaats moest de dominee ook niet te dikwijls op bezoek komen. Eén maal per maand was volgens de directeur wel genoeg. Verder mocht de dominee natuurlijk niet onder vier ogen met zijn gemeentelid spreken. Er moest iemand van het personeel bij zijn. Na wat heen en weer gepraat werd het een beetje afgezwakt. De rooms-katholieke geestelijke verzorgster van het huis kon er dan wel bij zijn. De eerlijkheid gebiedt te vermelden, dat ze tegenwoordig op mijn aandringen elders andere bezigheden zoekt en mij haar kamer ter beschikking stelt.

Het is maar goed, dat de Tweede Kamer ervoor heeft gezorgd dat de Nationale Ombudsman een groot onderzoek instelt naar de gang van zaken in de jeugdzorg. Het zou misschien beter zijn, als de betrokken geestelijke verzorgers zelf wat meer voor het belang van pastorale zorg vanuit de gemeente opkwamen. Het zou heel wat gewichtig overleg, vergaderingen en besprekingen overbodig maken. Men kan de tijd beter benutten door geestelijke verzorging te verlenen, vooral aan mensen die door hun eigen predikant moeilijk regelmatig kunnen worden bezocht vanwege de soms grote afstand tot hun woonplaats.

Kan die dominee in de inrichting dat? Ja zeker, sommigen voelen zich zelfs bij uitstek deskundig op dat gebied, ook al hebben zij soms nog nooit in een gewone gemeente gediend. Maar wat te denken, als die dominee dan zijn pupillen een rozenkransje meegeeft? Ik weet ook wel iets van moderne vormen van pastorale zorg, maar acht dit gewoon onzinnig.

Moeten wij het aanvaarden, dat de geestelijke verzorgers hun taken onderling zo verdelen dat een rooms-katholieke mevrouw de protestantse mensen onder haar hoede neemt? Hoe ziet die dominee eigenlijk zijn taak?

Er is veel mis in deze instellingen. Zij weerspiegelen een maatschappelijke tendens die godsdienst zoveel mogelijk als een privéaangelegenheid probeert te benaderen. De voornaamste taak van dergelijke protestantse geestelijke verzorgers lijkt mij direct bij binnenkomst van een pupil de eigen predikant daarvan op de hoogte te stellen, zeker als de pupil daar zelf om vraagt. Men meent ten onrechte dat allerlei regels om de privacy te beschermen dat verbieden. Het mankeert gewoon aan kennis.

Ontsporen
Alles is geconcentreerd op behandeling en dat is goed. De voornaamste wettelijke opdracht is immers er voor te zorgen dat de pupillen zo goed mogelijk worden voorbereid op de terugkeer in de maatschappij. Zou het dan niet nuttig zijn contact te bevorderen met de kerkelijke gemeente? Het is dikwijls te wijten aan gebrek aan dergelijke contacten, dat jongeren ontsporen.

Met de moderne behandelmethoden, die uit Amerika zijn overgewaaid, is het mogelijk instinctmatig handelen te bevorderen. Het werkt uitstekend bij de training van honden. Voor mensen is die behandeling ongeschikt. Wij werden er tientallen jaren geleden al voor gewaarschuwd door mijn onvergetelijke leermeester, de psychiater J.H. Plokker. Hij was dan ook een christen. Ik heb grote zorg bij de huidige ontwikkelingen, want ik weet maar al te goed: Wie God verlaat, heeft smart op smart te vrezen.

De auteur is hervormd emeritus predikant te Rotterdam en was onder meer adjunct-directeur van de School voor Verpleegkundigen van de Vrije Universiteit.