Een thema gebruiken in de fotografie lijkt alleen nodig voor mensen die meedoen aan een wedstrijd. Toch is het voor iedere plaatjesschieter van belang.Allereerst bakent het kiezen van een thema de mogelijke onderwerpen af. De beginnende amateur heeft in eerste instantie zijn handen vol aan compositieregels en belichting: de eenderde-tweederderegel, letten op de horizon, een sluitertijd kiezen. Maar voor een topfoto is meer nodig dan alleen techniekbeheersing: visie, en creativiteit om die visie op een aansprekende manier over te brengen.

Het hebben van een visie is op zich niet bijzonder. Iedereen heeft een eigen kijk op de wereld om hem heen. Vraag aan tien mensen een lantaarnpaal op de foto te zetten en ze doen het alle tien op een andere manier. Maar het kiezen van een thema helpt je je visie te ontwikkelen. Het leert je te focussen op één set van onderwerpen.

Goethe
Prikkeldraad heeft een lage aaibaarheidsfactor en is hoogstens een noodzakelijk kwaad. Wordt prikkeldraad echter een thema in de fotografie, dan ga je er veel bewuster naar kijken. Opeens gaan details opvallen: spinnenwebben, haren en pluizen van dierlijke passanten die eraan hangen of een eikel die eraan gespietst zit. Als je je beperkt tot één thema, oefen je jezelf in het de wereld bekijken met een fotografisch oog; je gaat steeds meer in je omgeving zien. Goethe wist het al: „In de beperking toont zich de meester.”

Wat een geschikt thema is, hangt af van je interesse en de omgeving waarin je verkeert. Zo zijn er professionele fotografen die zich in een serie volledig hebben gericht op telefooncellen. Vooral bij nacht zijn hier prachtige, creatieve beelden van te maken. Er bestaan zelfs kunstzinnige reportages waarin tomaten de hoofdrol spelen.

Om te beginnen met thematisch fotograferen is een duidelijk, concreet afgebakend onderwerp zoals landhekken of winkelwagens goed bruikbaar. Duidelijke en veel voorkomende thema’s zijn ook geliefd bij schilders; neem het Melkmeisje van Johannes Vermeer.

Biedt een al te afgebakend thema geen uitdaging meer, dan kan het onderwerp worden verbreed tot bijvoorbeeld ”dagelijks werk”, het thema van de laatste RD-fotowedstrijd. Zo’n thema is weliswaar overbekend en concreet, maar juist daardoor is het heel moeilijk om er met een foto wat over te vertellen. Dan komen visie en creativiteit om de hoek kijken.

Een aardappels schillende vrouw getuigt van een vrij rechtlijnige invulling van het onderwerp. Om met die interpretatie te winnen, moet het beeld uitblinken in de manier waarop het gebracht wordt, in creativiteit. Een foto van de grafzerk van een oorlogsslachtoffer -waarop zijn beroep staat vermeld- geeft blijk van een veel diepzinniger gedachtegang.

Rustiek
De gevorderde amateur kan zijn tanden zetten in een abstracter thema, zoals ”stilte”. Een dergelijk onderwerp is op ontzettend veel manieren te benaderen. Een duidelijke invulling is bijvoorbeeld een kind met de vingers in de oren. Maar de foto van koeien in de mist past ook in dit kader. De mist filtert alle storende elementen uit de foto, zodat een rustiek beeld overblijft. Zelfs de plaat van de gitaar straalt rust uit, terwijl het nota bene een muziekinstrument is.

De omstandigheden voor het maken van een goede themafoto kunnen zomaar opeens perfect zijn. Een toevalstreffer. Maar de normale gang van zaken is dat je van tevoren bedenkt wat je met een foto wilt gaan vertellen. Daarna bepaal je hoe dat verhaal het beste is over te brengen naar de kijker. Locatie, lichtval en camera-instellingen komen dan om de hoek kijken. Pas daarna wordt de daadwerkelijk plaat gemaakt.

Het verhaal van de gitaar wordt overgebracht door als verlichting een spotje te gebruiken, een panty over de lens te trekken en een grote uitsnede uit de totale gitaar te maken.

Serene rust
De herfst en de winter zijn prima jaargetijden om met een thema aan de slag te gaan. Het moet dan wel een thema zijn dat bij de jaargetijden past, bijvoorbeeld stilte. Beelden over dat thema kunnen prima gevonden worden in een sneeuwlandschap, waar serene rust heerst.

Het is nuttig om werk van anderen te bekijken. Haal eens een fotoboek uit de bibliotheek en vraag je af wat je in een bepaalde foto ziet, welk idee erachter zit en waarom de foto juist zo is gemaakt.