De inheemse volken van West-Papoea moeten zelf over hun toekomst kunnen beslissen. Ze zijn grotendeels buiten het proces van integratie in Indonesië gehouden. Dat blijkt uit het gisteren gepresenteerde onderzoek naar de overdracht van Nederlands-Nieuw-Guinea aan Indonesië (1962-1963) en de daarbij behorende Daad van Vrije Keuze (1969). Prof. dr. Pieter Drooglever verrichte het onderzoek in opdracht van de Nederlandse regering.Het rapport van prof. Drooglever, ”Een Daad van Vrije Keuze”, fileert op voorbeeldige wijze hoe Nederland afstand moest doen van zijn laatste kolonie in de Oost. Het toont hoe Indonesië vanaf het prille begin, al onder het tijdelijke bewind van de Verenigde Naties, het hele proces naar zijn hand zette. De Papoea’s werden buitenspel gezet en gedegradeerd tot toeschouwers bij de bepaling van hun toekomst. Nederland en Indonesië sloten in 1962 de Overeenkomst van New York.

Ook het grove optreden tegen de bevolking van West-Papoea dat we zo goed kennen met zijn intimidaties, geweld, verkrachtingen en andere mensenrechtenschendingen, begon al in de jaren zestig, zo blijkt uit het onderzoek van het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis.

Het rapport laat ook nog eens duidelijk zien hoe Nederland en de wereldgemeenschap -lees: de Verenigde Naties- de ogen dichtknepen toen Indonesië het referendum dat het volgens de verdragen in West-Papoea moest houden, manipuleerde. Het hield het referendum niet via het systeem van ”one man one vote”, maar door middel van kiesmannen die door Indonesië waren aangewezen en werden geïntimideerd.

Gemarginaliseerd
Ook in de jaren daarna hebben de Papoea’s steeds aan het kortste eind getrokken. Zij zijn onder de duim gehouden door de massale aanwezigheid van militairen en door de grote toevloed van immigranten uit andere delen van Indonesië. Getalsmatig en in nog sterkere mate door de verdeling van banen in Papoea, zoals de provincie nu heet, dreigen de Papoea’s een gemarginaliseerde minderheid te worden in eigen land.

Even leek er een dooi te ontstaan in de ijzige relaties tussen de Papoea’s en de regering in Jakarta, toen president Suharto in 1998 het veld ruimde. Onder president Wahid leek West-Papoea een vrij grote mate van autonomie te krijgen, maar met de invoering van die wet is het uitermate treurig gesteld.

Het rapport ”Een Daad van Vrije Keuze” is te lezen als een evaluatie van het mislukte proces van integratie van Nederlands-Nieuw-Guinea in de republiek Indonesië. De conclusie dringt zich op dat de Papoea’s waar het al die tijd over ging, nauwelijks een actieve rol hebben gespeeld.

Aan ambitie om die rol te spelen, heeft het nooit ontbroken. Zeker niet sinds het tweede Papoea Volkscongres van 2000. Ook onder jongeren, die de jaren zestig niet hebben meegemaakt, is de wens van een vrij West-Papoea groot. Niet voor niets krijgen het Presidium Dewan Papua, de Dewan Adat Papua en andere Papoea-organisaties heel veel steun. De roep om dialoog met Jakarta over zelfbeschikking klinkt luider dan ooit. Dat uit zich onder andere in massademonstraties.

Niet verschuilen
Het rapport ”Een Daad van Vrije Keuze” laat haarfijn zien dat Nederland zich niet kan verschuilen achter de geschiedenis. Het is glashelder dat het (mede)verantwoordelijkheid draagt voor de slechte manier waarop de verdragen indertijd zijn uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor de Verenigde Naties. Indonesië is natuurlijk de hoofdverantwoordelijke.

Vandaar onze oproep namens alle Papoea’s: Erken onze zelfbeschikking, want wij willen onze toekomst in eigen hand hebben. Nederland en internationale gemeenschap, neem uw verantwoordelijkheid en oefen druk uit op Indonesië om gehoor te geven aan de oproep die wij, Papoea’s, al jaren doen: Jakarta, laten we eindelijk een serieuze dialoog aangaan over de toekomst van ons, Papoea’s.

De auteurs zijn respectievelijk Europees vertegenwoordiger van het Presidium Dewan Papua (PDP) en directeur van Papua Lobby, vicevoorzitter van het PDP en secretaris-generaal van het PDP.