Recent wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat in het voormalige Oost-Duitsland meer dan 60 procent van de jongvolwassenen nog nooit een kerk heeft bezocht, laat staan dat deze jongeren een band met de kerk hebben. De situatie in de bakermat van de Reformatie is onthutsend.Terwijl de betekenis van het christendom, en vooral van het protestantisme, in Europa taant, is er tegelijkertijd een religieuze opwekking gaande. Een kort bezoek aan een willekeurige boekhandel leert dat religie ”booming business” is.

Allerlei wind van leer tracht de interesse te trekken van kopers die een antwoord zoeken op zingevingsvragen. In de media is vandaag de dag ruime aandacht voor religie en zelfs de reclame maakt dankbaar gebruik van de zucht naar godsdienst.

De moderne Europese samenleving vertoont daarmee een schrijnende paradox. Enerzijds is er sprake van secularisatie; kerken lopen leeg en de waarheid van de Bijbel heeft nauwelijks zeggingskracht meer.

Anderzijds is religiositeit sterk in opmars; iedereen gelooft wel in iets en notoire atheïsten moet men met een kaarsje zoeken.

Veel Europeanen, en zeker ook de bijbelgetrouwe christenen, maken zich zorgen over de opmars van de islam. Het gevaar daarvan is dat de doorwerking van de vage religiositeit in allerlei maatschappelijke verbanden onvoldoende beseft wordt.

Het gevolg van die moderne religiositeit is dat iedereen wel een eigen geloof mag hebben, maar niemand op grond van zijn eigen geloof waarheidsaanspraken mag laten gelden die ook voor anderen van betekenis zijn.

Europa is als de Areópagus, waar Paulus zich verbaasde over het feit dat de Atheners alleszins godsdienstig waren. In hun godenrij hadden ze een stoel leeg gelaten, die voor de onbekende God. Terwijl ze zelf deze zetel vacant lieten uit angst een god over het hoofd te zien, probeerde Paulus hun duidelijk te maken dat ze de enige ware God werkelijk niet kenden. Van Hem wilde hij spreken.

Alhoewel Paulus’ toespraak uiteindelijk resulteerde in vijandschap bij de hoorders, is zijn aanpak nog steeds richtinggevend voor de kerken in het huidige tijdsgewricht. In de ontmoeting met de religieuze medemens zal het Woord van God gebracht moeten worden. Dat Woord heeft zeggingskracht. Dat was ook het enige middel dat Luther gebruikte toen hij de roomse leer bestreed, ofschoon zijn tijdgenoten smaalden over een onbeduidende monnik die als dwerg het opnam tegen het machtige bastion van de roomse kerk.

In veel kerken zoekt men de moderne, religieuze medemens te bereiken met liturgische vernieuwingen. In de praktijk blijkt dat hooguit voor een korte periode mensen te binden, omdat deze methode niet tot de kern doordringt. De maatschappelijke zucht naar religiositeit heeft alles te maken met het gevoel van onbehagen dat veel Europeanen hebben, ondanks het feit dat het hen materieel redelijk voor de wind gaat. Liturgische vernieuwingen dragen vaak slechts bij aan het gevoel van gelukkig zijn, maar zij geven geen antwoord op de meest diepe zinvragen waarmee elk mens worstelt.

Wil de kerk, zeker ook de orthodox-reformatorische, weer van betekenis zijn, dan zal ze het Woord weer moeten laten spreken. Europa heeft een nieuwe reformatie nodig, waar zeggingskracht van uitgaat. Dat wordt niet bereikt met actieplannen. De Reformatie begon niet op het bordes van de kerk, maar in de binnenkamer.