Russische hervormers door de geschiedenis heen konden altijd veel leren van Nederlanders. De beroemdste onder hen, tsaar Peter de Grote, bestuurde de scheepsbouw in Holland. Voor Poetin zou het zinvol zijn om te leren hoe hij de ”Hollandse ziekte” kan overwinnen die de Russische economie besmet heeft. Het zou echter verspilde energie zijn om naar een remedie te zoeken in Nederland, omdat dit land zelf schuld heeft aan het overschot van oliedollars in Rusland, zij het onopzettelijk.De statistieken voor 2004 tonen dat Nederland de tweede handelspartner van Rusland geworden is (na Duitsland) en verantwoordelijk was voor 6,5 procent van de Russische handelsomzet. Financieel gezien bestond meer dan 94 procent van de Russische export uit energiebronnen (olie, gas en geraffineerde producten) en niet-ijzerhoudende metalen (aluminium, koper, zink en nikkel).

Economisch
Het Russische deel van de Nederlandse handel is daarentegen een schamele 1,7 procent. Volgens de Gezamenlijke Commissie voor Economische Samenwerking tussen Rusland en Nederland is Nederland een belangrijke directe investeerder in de Russische economie. In 2004 was Nederland tweede na Cyprus wat betreft investeringen in Rusland (12 miljard dollar, of 14,6 procent van alle buitenlandse investeringen). In dit geval is Nederlands zilveren medaille meer waard dan de gouden: Poetin kan ieder moment bijeenkomsten beleggen in Moskou met „Cypriotische” investeerders, omdat de meesten van hen Russisch zijn.

Investeringen lijken het centrale punt te worden van de presidentiële onderhandelingen. De Nederlanders zijn duidelijk zichtbaar aanwezig in de Russische economie. Bedrijven als Heineken, Unilever, Nutricia, KMPG en Shell hebben zich goed ingegraven in de markt en hebben voldoende bronnen om hun investeringen in Rusland te vergroten.

Ondanks hun algemene aard blijven de Russisch-Nederlandse programma’s hoofdzakelijk economisch. Vooruitzichten op militaire en politieke samenwerking alsmede Russische participatie in de discussie van de toekomst van Europese veiligheid (zoals beschreven in de gezamenlijke programma’s) worden zeer beperkt door het feit dat Nederland lid is van zowel de NAVO als de Europese Unie.

Dit is van bijzonder belang, omdat het een ander gezichtspunt biedt op de relaties tussen Nederland en Rusland. Ondanks een interne crisis in de EU moeten de Russisch-Nederlandse banden gezien worden als onderdeel van de relaties tussen Rusland en de Europese Unie. Van daaruit bezien zal Den Haag het verenigde Europa vertegenwoordigen gedurende Poetins bezoek.

Status
Het Kremlin ziet zijn relaties met Europese landen echter niet vanuit dit gezichtspunt. Moskou probeert de spanning en de onproductieve communicatie met Brussel te compenseren met relaties op een bilaterale basis. Succes is echter alleen gegarandeerd als persoonlijke vriendschap tussen leiders de relaties tussen landen bezegelt. Voor het Russische leiderschap laten bilaterale verplichtingen minder ruimte voor open kritiek op Moskous acties, waaronder de binnenlandse politiek, en banen ze de weg voor het vergroten van Ruslands status in de wereld.

In het geval van Nederland is dit echter niet helemaal waar. Premier Jan-Peter Balkenende is niet bevriend met Poetin, zoals Silvio Berlusconi, en hoogstwaarschijnlijk zal hij zijn Russische gast vele vragen stellen, ongeacht hoe pijnlijk die ook mogen zijn.

Tegelijkertijd zou het een vergissing van de Russen zijn zaken te ontwijken die om verschillende redenen belangrijk zijn voor de Nederlanders. Economische relaties tussen Moskou en Den Haag zijn direct afhankelijk van hoe goed Nederland de politieke processen in Rusland begrijpt, en hoe adequaat het de bestaande risico’s inschat.

Bondgenoot
Voor Nederland zou het nog wel eens heel lang kunnen duren voor er een andere kans is om de Russische president direct te bevragen op de politieke situatie in het land en het effect van de politiek op de economie. Aan de andere kant zou de Russische leider ook geïnteresseerd kunnen zijn in de mening van een Europese lidstaat over de situatie in Rusland.

Een goede relatie tussen Rusland en Nederland komt zowel Moskou als Den Haag zeker momenteel goed uit, hoewel het potentieel vooral in de economie ligt. Wat betreft vooruitzichten op politieke samenwerking, die blijven vaag omdat Nederland geïntegreerd is in het verenigde Europa en rekening moet houden met Brussel en de EU-partners in een aantal zaken. Brussel heeft de sleutels van de ’gesloten deuren’ die nu bestormd worden door de elitetroepen van de Russische politiek en diplomatie. Rusland is erin geïnteresseerd om Nederland tot zijn Europese bondgenoot te maken.

De auteur is hoofd van de sector Europese zaken van het Centrum voor Studie van de Postindustriële Samenleving in Moskou.