Aangemoedigd door het succes van twee ”Garriet Jan Vijflingen” in 2003, kwam uitgeverij Kok Kampen onlangs met een nieuw streektalenboek: een omnibus met maar liefst drie streekvarianten. ”Garriet Jan en zijn streekgenoten” heet het kloeke boekwerk met de werkelijk schitterende en sfeervolle omslagtekeningen van Kees van Scherpenzeel. Garriet Jan en Annegien, de hoofdpersonen uit de bekende Garriet Jan-boeken, zijn scheppingen van Havanha, pseudoniem van de in Vollenhove geboren journalist Herman van Heerde. Het tweede boek betreft ”Wiebeke Wuuster” van Herman J. Wijers en dat boek speelt zich af in de Achterhoek rond het dorp Steenderen. Het boek sluit af met Jewilmke van Gerrit Kraa uit Twente. De streekgenoten van Garriet Jan moeten dus wat ruim gezien worden.

Over de kwaliteit van Garriet Jan & Annegien hoeven we niet te twisten. Hele generaties basisschoolleerlingen zijn er op de onrendabele momenten van de schooldag mee grootgebracht door de leerkrachten. Het zeer toegankelijke dialect van de kop van Overijssel speelde daarbij ongetwijfeld een rol. Garriet Jan & Annegien vormen een monument voor het nostalgische plattelandsleven dat er nu vrijwel niet meer is. De verhaaltjes in deze nieuwe omnibus zijn nooit eerder gepubliceerd, maar ze gaan over de bekende onderwerpen als een mislukte jacht op een goedkoop Perzisch tapijt en het terugkopen van eigen pantoffels. Geen dramatisch meeslepende vertelkunst, maar je wilt toch weten hoe het afloopt.

Ook het gehalte van de belevenissen van Jan Willem Twentelink van Gerrit Kraa is bekend. Dit eerste jeugdboek in het Twents vulde hij nu aan met x drie nieuwe verhalen over zeer eigentijdse onderwerpen waarmee Kraa de streektaal verder ontdoet van mottenballengeur en klompendansersgeluid, daarmee bewijzend dat je ook prima plat kunt schrijven over golftechnieken, computers en verliefdheid. Geen probleem.

Quasinonchalante toon
Ik heb wel wat problemen met het middelste deel van deze trilogie, ”Wiebeke Wuuster” van Herman Wijers. Het verhaal speelt zich af achter de IJssel in de omgeving van Steenderen, in de Achterhoek. Wijers vertelt het verhaal in het Nederlands, maar de gesprekken zijn weergegeven in een mooie Achterhoekse variant van het Nedersaksisch. Wijers heeft de soepele verteltrant van Arie van der Lugt. Soms iets te soepel, want de gebruikte krachttermen lijken meer aangebracht om het verhaal een eigentijds aanzien te geven dan dat ze functioneel zijn.

Hoe dan ook, op quasinonchalante toon schetst Wijers de lotgevallen van de boerenarbeidersdochter Wiebeke Wuuster en haar familie. Haar moeder is gestorven en zij woont samen met haar vader en haar broer in een eenvoudig bedoeninkje dicht bij de IJssel. Ze wordt verliefd op Hakke, de zoon van de rijke boer Lammers. Afijn, het verhaal kabbelt verder als de doorsnee streekroman. Maar het is niet de voorspelbaarheid die soms irriteert, maar er zijn te veel onwaarschijnlijkheden die de sappige verteltrant niet meer goed kan maken.

Het verhaal speelt zich af in de tijd dat veldwachters en rijke herenboeren het voor het zeggen hadden, de jaren twintig van de vorige eeuw. Wiebekes Wuusters tante, getrouwd met de broer van haar vader die in de stad woonde, heeft heel toevallig ook haar partner verloren. Zij bedacht wel bij haar zwager in te kunnen trekken zonder met hem te trouwen, zodat ze haar „pensioentje voor de opvoeding van haar jongens” kon blijven opstrijken. Wel heel erg vooruitstrevend voor die tijd.

Donkere schim
Een boerenbruiloft met veel jong volk loopt uit op een stoeipartij tussen jongens en meiden. Als de zoon van de boer iets te gretig met Wiebeke te werk gaat, steekt een donkere schim hem met een lang mes in de nek. De lezer weet dat het stoelenmatter Lauw Loentje is die wraak neemt op de arrogante boerenstand in verband met een boerenzoon die ooit zijn zus zwanger maakte en haar met het kind liet zitten. Wiebeke wordt verdacht en enkele dagen in hechtenis genomen. Lauw Loentje en zijn zus sturen het lange biezenmes als afleidingsmanoeuvre naar de politie met de vingerafdrukken van Lauws zus erop. De politie ziet wel dat het vingerafdrukken van een vrouw zijn, maar komt wonderlijk genoeg niet op het idee vingerafdrukken te nemen van inwoners van de buurtschap, waar twee man en een paardenkop wonen.

De som der delen
Ten slotte is er met geweld een punt aan het boek gedraaid. Niet uitgelegd wordt hoe boerenzoon Hakke Lammers van een hooghartige vent is veranderd in een trouwhartige landbouwer waar Wiebeke ineens mee getrouwd is. En nog wel een paar meer van dat soort dingen. Jammer, iemand had Wijers voor uitglijden moeten behoeden, veel verhaalgegevens zijn best oorspronkelijk, maar buitengewoon slordig uitgewerkt en afgewerkt. Daarom als geheel nog geen waardeloos boek, want de som der delen maakt veel goed. Zet de leesbril op standje ”welwillend” en er volgen een paar genoeglijke uren. De zaak van de streektaal is met ”Wiebeke Wuuster” geen dienst bewezen en dat is toch een gemiste kans.