Ruim 120 miljoen kiezers maakten de verplichte gang naar de stembus. Inmiddels is ongeveer driekwart van de stemmen geteld. Hoewel de officiële referendumuitslag nog enkele dagen op zich laat wachten, gaf een woordvoerder van president Lula da Silva vanuit Brasilia toe dat het voorgestelde verbod op particulier wapenbezit „voorlopig” van de baan is.Het staatshoofd zelf maakte er geen geheim van dat hij voor de ontwapening van de samenleving heeft gestemd. „Het bewerkstelligen van duurzame vrede in de steden van ons land is echt alleen mogelijk wanneer we het grote aantal vuurwapens die in omloop zijn terugdringen.”

Wereldwijd spant Brazilië de kroon als het gaat om het aantal dodelijke slachtoffers van geweldsmisdrijven. Jaarlijks vinden er in het Zuid-Amerikaanse land gemiddeld 39.000 moorden plaats, wat neerkomt op meer dan 100 per dag.

Voor jongeren tussen de 15 en 24 jaar is misdaadgeweld zelfs de voornaamste doodsoorzaak. Het aantal moorden in deze leeftijdsgroep is de afgelopen zes jaar volgens een studie van de Verenigde Naties gestegen met maar liefst 743 procent. Volgens VN-afgezant Carlos Lopes is de overwinning van de pro-wapengroeperingen uiterst betreurenswaardig. „Elders in Zuid-Amerika zijn de ontwikkelingen in Brazilië met grote belangstelling gevolgd. Dat met het oog op het uitschrijven van soortgelijke referenda. Deze uitslag zal in landen als Uruguay en Chili het regeringsstreven naar beperkingen op het bezit van vuurwapens niet ten goede komen”, aldus de diplomaat.

Aan het begin van de campagne in Brazilië leek het erop alsof de voorstanders van een verbod op het particuliere wapenbezit zouden zegevieren. Tot een maand geleden voorspelden opiniepeilingen dat ruim 80 procent van de kiezers het regeringsstreven steunden. De omslag begon op het moment dat de tegenstanders zendtijd kregen op radio en televisie om hun argumenten nader toe te lichten. De boodschap was simpel: De politie van Brazilië is van oudsher niet bij machte om de veiligheid van de samenleving te garanderen. Wanneer de staat het laat afweten, zit er voor de burger weinig anders op dan zichzelf zo goed en zo kwaad als dat kan te beschermen.

Er is amper een Braziliaan te vinden die vertrouwen heeft in de politie. Dienders staan niet alleen te boek als onbekwaam en lui, zij heten ook corrupt en mogelijk nog gevaarlijker dan de misdadigers die zij horen te bestrijden. Daags voor het referendum bleek dat het de politie zelf was die een notoire bankrover had ontvoerd om zodoende in het bezit te komen van de buit. En hoewel de familie van de bankovervaller de gevraagde 1 miljoen dollar had betaald, besloten de agenten om hun gevangene in koelen bloede neer te schieten.

Volgens het ministerie van Justitie telt het land meer dan 17 miljoen handvuurwapens, waarvan ongeveer eenderde geregistreerd staat bij de autoriteiten. Bijna de helft van de revolvers en pistolen die de politie vorig jaar van criminelen in beslag heeft genomen, was eerder door hen gestolen van mensen die deze wapens legaal hadden gekocht.

Volgens de regering is alleen dit gegeven reden genoeg om het particuliere bezit van vuurwapens te verbieden. Het ministerie van Justitie vestigde tijdens de campagne ook aandacht op het gegeven dat in 2004 voor het eerst in dertien jaar het aantal moorden licht is gedaald. Het departement schrijft dit toe aan de in beslagname van ruim 300.000 vuurwapens het jaar daarvoor.

Maar de tegenstanders van de conceptwapenwet hoefden er weinig moeite voor te doen om deze en andere argumenten van de tafel te vegen door de Brazilianen er op te wijzen dat zij straks weerloos komen te staan tegenover criminelen die hun schiettuig niet uit wapenwinkels betrekken maar vinden op de zwarte markt. De pro-wapenlobby kreeg tijdens de campagne flinke steun van de Amerikaanse National Rifle Association (NRA), die in de Verenigde Staten al jaren werkt aan het torpederen van wetgeving die het wapenbezit aan banden legt.

Volgens Antonio Alves, eigenaar van een sportzaak en voorzitter van de Braziliaanse vereniging van wapenbezitters, heeft het referendum de verkeerde vraag gesteld. „Het is niet zozeer de vraag of er te veel vuurwapens in omloop zijn, alswel of de staat zijn burgers voldoende bescherming biedt tegen misdadigers. Het een heeft alles met het ander te maken. Maar weinig mensen zouden thuis een wapen hebben wanneer zij konden vertrouwen op de politie en dus op de staat. Nu dat ten enenmale niet het geval is, is het onredelijk om te verlangen dat de verder onbeschermde burger zijn revolver of pistool inlevert in de veronderstelling dat daarmee alles goed komt”, aldus Alves.

Maar voorstanders van stringente beperkingen op het particuliere wapenbezit wezen onder meer naar de ervaring in Australië, waar een strengere wapenwet het aantal moorden in vijf jaar tijd halveerde. Japan kent evenmin particulier wapenbezit en telde vorig jaar slechts dertig moorden, minder dan het aantal slachtoffers van geweldsmisdrijven tijdens een ’rustig weekeinde’ in de stad Sao Paulo.

„Het probleem met deze vergelijkingen is dat Brazilië noch Japan noch Australië is. Dat zou mooi zijn, maar onze realiteit is anders en vooral harder”, aldus Antonio Alves.