Rick Warren, Bill Hybels. Het zijn klinkende namen geworden binnen het geheel van de evangelicale wereld. Ook in Nederland winnen de inzichten van deze Amerikaanse voorgangers steeds meer terrein. Tal van gemeenten gingen inmiddels aan de slag met Warrens Doelgerichte Gemeente-concept, of ontlenen hun inspiratie aan Hybels’ Willow Creek Community Church. En ze groeien! Maar, is de vraag die dr. Gary E. Gilley opwerpt, ten koste waarvan? Hij slaat alarm - „voor het te laat is.” De evangelicale wereld verandert, constateert dr. Gilley in zijn -Engelstalige- boek ”This little church went to market” (Deze kleine gemeente ging naar de markt). Sterker nog: er heeft een verandering van paradigma plaats. Er ontstaat, aldus de auteur, „een nieuw soort kerk.”

Waarin verschillen deze „nieuw paradigmakerken” van de „meer traditionele” kerken? „Nieuw paradigmakerken”, schrijft hij, kenmerken zich door een filosofie die expliciet gericht is op groei van het aantal (niet-kerkelijke) leden. „In hun gemeentegroeimethoden wordt meer aandacht besteed aan marketingstrategie, businesstechnieken en demografie dan aan nieuwtestamentisch onderwijs.”

Ouderwets
De gedachte achter die methoden, stelt dr. Gilley vast, is deze: „Mensen, zo werd ons verteld, verwierpen niet het Evangelie of Christus; zij verwierpen onze ouderwetse, onaantrekkelijke vormen, filosofieën en methoden.” Wilde de evangelicale kerk nog „verlorenen” bereiken, dan waren „nieuwe methoden” nodig, „nieuwe technieken om de kerk te promoten en nieuwe verpakkingen voor de evangelieboodschap.”

Dus werden die ontwikkeld. Door Bill Hybels, door Rick Warren. En met succes! Hun gemeenten, de Willow Creek Community Church in Illinois en de Saddleback Community Church in California, groeiden uit tot de grootste in de Verenigde Staten. En dat terwijl de „meer traditionele” kerken hun ledental vaak alleen maar zagen teruglopen, of hun deuren zelfs voorgoed moesten sluiten.

Geïmponeerd door de succesverhalen gingen veel van deze kerken vervolgens zelf aan de slag. Ook in Nederland. Immers, „voor 100 dollar per lid kunnen we mensen tot Christus brengen.”

Maar is er bij gemeentegroeimethoden als deze dan geen enkele kanttekening te plaatsen?

Ander evangelie
Dr. Gilley, die ook regelmatig publiceert in de behoudende evangelicale maandkrant Evangelical Times, is er stellig van overtuigd dat dit wél het geval is. In zijn boek plaatst hij de „nieuw paradigmakerken” in het licht van de Bijbel. En komt hij tot de conclusie dat ze een ánder evangelie brengen dan daarin beschreven staat. Een evangelie naar de mens. „In het oude Evangelie gaat het over God; in het nieuwe evangelie gaat het over ons. In het oude Evangelie gaat het over zonde; in het nieuwe evangelie gaat het over behoeften. In het oude Evangelie gaat het over onze behoefte aan gerechtigheid; in het nieuwe evangelie gaat het over onze behoefte aan ontplooiing. Het oude Evangelie is dwaasheid voor hen die verloren gaan; het nieuwe evangelie is aantrekkelijk. Velen stromen naar het nieuwe evangelie toe, maar het is de grote vraag hoe veel er werkelijk worden gered.”

Hét grote probleem, stelt de auteur, is dat veel christelijke leiders eigenlijk geen vertrouwen meer hebben in de genoegzaamheid van de Bijbel. Door „slechts” het „oude Evangelie” te prediken, zouden zij de „onkerkelijke Harry’s en Mary’s” niet meer bereiken. Dus passen zij de bijbelse boodschap, van wet en Evangelie, van zonde en genade, aan. Een kerkdienst moet ”fun” zijn. In de kerk moet ik enthousiast gemaakt worden voor God, voor Jezus. En dat is niet zo moeilijk. Een beetje goede band doet al wonderen.

„De ultieme zonde is verveeld worden”, aldus dr. Gilley. „Fun heeft heiligheid vervangen als het doel van de gemeente.” Nóg een citaat: „Het probleem is dat veel christenen niet het verschil kunnen aangeven tussen enthousiasme voor God en manipulatie van het moment. Entertainment kan sterk lijken op aanbidding, fun kan lijken op vreugde, vleselijke opwinding kan worden beschouwd als goddelijke ontmoeting.”

Reflector
Veel evangelicale gemeenten zijn een reflector van onze tijd geworden, in plaats van een ontdekker (revealer), schrijft de auteur, die verbonden is aan onder meer het Moody Bible Institute en de Cambridge Graduate School in de VS. In hoofdstuk 10 van zijn boek zoomt hij vervolgens in op „het evangelie volgens Warren.” Een evangelie dat wel bijbels lijkt, maar dit bij nadere bestudering niet is. „Er zit een vlieg in de soep. Maar het is geen gewone vlieg -het is een verschrikkelijk monster, gevuld met dodelijk vergif. We kunnen proberen om deze vlieg te negeren, in de hoop dat alles goed komt, maar ten slotte moeten we óf iets doen met de vlieg of toestaan dat hij onze soep verandert in iets totaal anders.”

Wat is dit voor vlieg? „Het is deze -Warren begint niet met de Schrift; hij begint met mensen. Zijn gemeente (Saddleback Church) ging van start op basis van een onderzoek waarin mensen werd gevraagd wat zij verwachtten van een kerk. Hij vraagt de gemeente van welke soort seculiere muziek ze houdt en biedt haar die muziek aan. Hij start met de behoeften van mensen en brengt een boodschap die aan deze behoeften tegemoetkomt. Hij stelt vast wat hij gelooft dat mensen willen horen en gaat dan naar de Schrift toe om steun te vinden voor zijn filosofie.”

Forse beschuldigingen, erkent dr. Gilley, maar wel gegrond, zo toont hij aan. En er is in zijn ogen maar één remedie: terug. Naar de Bijbel. Naar de rijkdom van de Psalmen ook. Hij citeert Spurgeon, die ooit schreef: „Je hoeft een leeuw niet te verdedigen op het moment dat hij wordt aangevallen. Het enige wat je moet doen is de poort openen en hem laten gaan.” Dr. Gilley: „Met Spurgeon geloof ik dat de tijd gekomen is om de poort weer te openen en het Woord zijn werk te laten doen.”

Bezinning
Dr. Gilley schreef een belangwekkend boek, waarin hij aandacht vraagt voor een paradigmaverandering binnen de evangelicale wereld -en die is breder dan de evangelische beweging. In dit verband zouden ook andere auteurs te noemen zijn. Ray Yungen bijvoorbeeld, die het boek ”A Time of Departing” schreef (uitg. Lighthouse Trails; VS). Hij signaleert „hoe een universele spiritualiteit het gezicht van het christendom verandert.” Voor Nederland zou gewezen kunnen worden op prof. dr. A. van de Beek („Als de kerk de bruid van Christus is, zal ze allereerst voor Hem aantrekkelijk moeten zijn. Of we voor de wereld ook aantrekkelijk zijn, doet niet terzake”), de Nederlands gereformeerde predikant ds. H. de Jong uit Zeist (die de brochure ”De zondagse preek: spitsuur van de Heilige Geest” uitgaf) en de baptistentheoloog dr. H. A. Bakker (die onlangs het boek ”Ze hebben lief, maar worden vervolgd” het licht deed zien).

En je hóópt dat er binnen kerkelijk Nederland eens een diepgaande bezinning op gang komt op de ontwikkelingen binnen het geheel van de christelijke wereld. Je hóópt op een „terug naar de Bijbel”, naar de geschriften uit de tijd van de (Nadere) Reformatie en daarvoor. Maar wanneer je dan constateert dat een door Willow Creek Nederland georganiseerde leiderschapsconferentie (vorige maand) minstens duizend ”leiders” uit de breedte van kerkelijk Nederland naar Lelystad lokt, en als je dan ziet dat Warrens boek ”Doelgericht Leven” maand in maand uit in de top tien van de christelijke boekhandels staat -dan houd je je hart vast.