Het is zaterdag op de dag af drie jaar geleden dat oud–dictator Saddam Hussein tijdens een referendum 100 procent van de stemmen kreeg. Zijn gecentraliseerde staat wordt door de nieuwe grondwet omgevormd tot de meest gedecentraliseerde natie van het hele Midden–Oosten.En daar ligt ook de crux. De soennieten, die onder Saddam Hussein de macht hadden, vrezen buiten de boot te vallen. De grondwet staat provincies toe om regio’s te vormen die een grote mate van zeggenschap krijgen, ook over de natuurlijke hulpbronnen.

De soennitische minderheid (zij maken 15 tot 20 procent van de bevolking uit) vreest dat een autonoom zuiden en noorden uiteindelijk zal leiden tot het uiteenvallen van Irak. De Koerden in het noorden en sjiieten in het zuiden hebben de macht over de Iraakse olievoorraad.

Dit is door de soennieten steeds als belangrijkste argument tegen de grondwet naar voren gebracht. Op het laatste moment heeft de regering van Koerden en sjiieten nog concessies gedaan aan de soennieten in de hoop ze over halen de tekst toch te steunen.

Nu wordt aan het eind van het jaar na de parlementsverkiezingen een commissie in het leven geroepen die de grondwet opnieuw onder de loep gaat nemen. Deze en andere tegemoetkomingen leidden ertoe dat een soennitische partij haar steun uitsprak voor de grondwet.

Een zegsman van soennitische Iraakse Islamitische Partij (IIP) zei tevreden te zijn dat de grondwet wordt herzien. Hij kreeg steun van andere soennitische politici zoals Mishan Jabouri. Hij onderhandelde over de oude grondwetstekst, maar was toen ontevreden.

„Hiervoor had ik het gevoel te verliezen. We verliezen onze macht, we verliezen ons land, ik had het gevoel een buitenlander te zijn", zei Jabouri tegen The Washington Post. „Nu is alles veranderd". Maar de soennieten zijn verdeeld.

Zo blijven bijvoorbeeld Saleh al–Mutlaq en Hussein al–Falluji de grondwet verwerpen. Zij zaten in de commissie die de tekst van de constitutie opstelde. Ook de machtige Vereniging van Moslim Geleerden, waarin honderden soennitische geestelijken zijn verenigd, geeft een negatief stemadvies.

De grondwet haalt het niet als in drie van de achttien provincies een tweederde meerderheid tegenstemt. De soennieten vormen in zeker drie en mogelijk vier provincies de meerderheid. Er is echter twijfel of zij succesvol een blok kunnen vormen.

Bovendien zouden de soennieten de grondwet kunnen aangrijpen om hun ongenoegen met het geweld te tonen. Vooral in de soennitische provincies is het onrustig en het is in deze regio al vaker voorgekomen dat soennieten bedreigde sjiitische buren te hulp kwamen.

Voor de val van Saddam Hussein was de scheiding tussen beide geloofsgroepen veel minder scherp dan tegenwoordig. Soennieten en sjiieten trouwden veelvuldig met elkaar. De meeste soennieten verwerpen de ideeën van Abu Musab al–Zarqawi, de leider van al–Qaeda in Irak.

Deze radicale groepen zetten hun strijd voort ongeacht de uitslag zaterdag. Het geweld zal voorlopig niet stoppen. In de aanloop tot het referendum toonden de rebellen nog een keer hun slagkracht en het Iraakse leger is nog lang niet klaar om zonder de Amerikanen te opereren.

Een hoge opkomst onder de soennieten bij het referendum en de komende parlementsverkiezingen kan de situatie in het land wel verbeteren. Een meer representatief parlement kan de woede bij een deel van de soennitische opstandelingen weghalen.