Titel: ”Uit de schaduw. Tien homo’s over hun worsteling met geloof en kerk”
Auteur: M. van der Vegt
Uitgeverij: Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, 2004
ISBN 90 5881 171 9
Pagina’s: 64
Prijs: € 8,90De auteur is werkzaam als psychotherapeut en seksuoloog NVVS bij Eleos en in een eigen praktijk.

God schiep twee mensen van verschillende sekse, en verbond aan hun geslachtelijke omgang de opdracht tot en de zegen van de voortplanting. In de huidige christelijke gemeenten blijkt een bepaald percentage mensen, ook in de christelijke gemeente, zich echter seksueel aangetrokken te voelen tot mensen van dezelfde sekse. Kunnen zij zich in een christelijke gemeente thuis voelen terwijl zij zich zo anders voelen?

In christelijke kring verschenen twee boeken over gemeenteleden die niet alleen lijden onder hun seksuele oriëntatie, maar soms ook lijden onder de bejegening door medegemeenteleden. Dr. R. Seldenrijk schreef een omvangrijke studie over de situatie van mensen die zich qua seksuele voorkeur en genderidentiteit anders voelen. Hij is voorzitter van de vereniging Tot Heil des Volks, waarvan Different (voorheen bureau EHAH) een onderdeel is. Different is een evangelische instelling die pastorale hulp biedt aan mensen met problemen met hun seksuele identiteit.

Seldenrijk vertolkt het Different-standpunt door te kiezen voor de benaming ”gerichtheid” en tegen de term ”geaardheid”, die onveranderlijkheid suggereert. Homoseksualiteit is volgens hem op keuze gebaseerd, want de homofiel gerichte mens kan zich onthouden van seksuele activiteiten. Naar mijn idee legt hij een erg grote verantwoordelijkheid bij de homoseksueel wanneer hij stelt: „Wie bewust kiest voor geslachtelijke omgang met leden van hetzelfde geslacht heeft in de kern van zijn of haar seksuele gevoelens een homoseksuele gerichtheid aangebracht.”

Bij heel wat homoseksuele mensen is de aanwezigheid van homoseksuele verlangens geen gevolg van een bewuste keuze. Zij zijn zich vaak al van jongs af aan pijnlijk bewust van hun anderszijn. Van een keuze is al helemaal geen sprake bij die homoseksuelen die in hun jeugd tot seksueel geslachtsverkeer gedwongen zijn door ouderen van hetzelfde geslacht.

Besmettelijke ziekte
Seldenrijk heeft zich grondig in de materie verdiept. Hij beschrijft in kort bestek de geschiedenis van de homoseksualiteit gedurende twee millennia. We lezen hoe rond 1730 homoseksuelen vanwege sodomie in ons land alom te vuur en te zwaard werden vervolgd. Terechtstelling werd noodzakelijk geacht, aangezien sodomie werd gezien als zonde en een besmettelijke ziekte. „Een godlosen hoop van mensen”, zo werden de sodomieten omschreven. Lesbische liefde werd tot de negentiende eeuw niet opgevat als de vrouwelijke vorm van homoseksualiteit maar als een onschuldige vorm van romantische liefde tussen vrouwen.

Onze visie op homoseksualiteit is -hoe kan het ook anders- sterk gekleurd door de huidige wetenschappelijke en maatschappelijke visie. Naar mijn idee is de auteur er goed in geslaagd een korte cultuurhistorische schets te bieden van twee millennia homoseksualiteit.

Vervolgens beschrijft Seldenrijk de huidige ontwikkelingen in de maatschappij op het gebied van homo-emancipatie en homobeleid en in de kerken. Hij doet dat uitvoerig en gedetailleerd, waarbij hij zich nogal eens baseert op krantenberichten, zodat zijn betoog soms een anekdotisch karakter krijgt. Deze gedeelten zijn soms erg uitgebreid en niet altijd even relevant. Van veel warmte en bewogenheid getuigen zijn pastoraal getinte beschrijvingen van de nood van homoseksuelen en hun omgeving.

Verandering
Interessant is zijn betoog over biologische en psychosociale oorzaken van homoseksualiteit. Volgens hem is de biologische onderbouwing niet sterk, en dat verwondert bijbelgetrouwe christenen niet „omdat onze lichamen ons niet aanzetten tot het tegennatuurlijke.” Aan psychologische, psychosociale en pedagogische aspecten kent hij veel gewicht toe. De belangrijkste factor is echter de gerichtheid van het hart. Dat is ook de spits van de hulpverlening bij Different. Hij bepleit te streven naar verandering van de homoseksuele gerichtheid, „omdat God niet berust in de gebrokenheid van Zijn schepping en Zijn Zoon heeft gezonden.”

In deze oproep mis ik de nuancering. Homoseksuele mensen verschillen immers in de mate waarin de homoseksualiteit een geïntegreerd deel van hun bestaan uitmaakt. Voor sommige homoseksuelen is een zekere mate van verandering mogelijk, maar niet voor iedereen. Velen hebben hun handen vol aan eenzaamheid, depressiviteit en een gevecht om niet ten onder te gaan in een homoseksuele leefstijl en aids. Verandering van hun homoseksuele gerichtheid is voor hen geen wenkend perspectief. Zij voelen zich niet alleen anders, maar zijn het ook werkelijk.

Seldenrijk heeft een inhoudsvolle bijdrage geleverd aan het gesprek over homoseksualiteit. Ik hoop dat zijn boek door veel gemeenteleden gelezen en besproken wordt. Overigens besteedt hij ook nog aandacht aan stoornissen in de geslachtelijke ontwikkeling en aan de problematiek van mensen met stoornissen in de genderidentiteit (het zich man of vrouw weten en voelen). Aan de ingewikkelde en ingrijpende problematiek van transseksuele gemeenteleden wordt één hoofdstuk gewijd. Daarmee komt dit onderwerp minder tot zijn recht dan de worsteling die homoseksuele gemeenteleden meemaken.

Schaduw
Het boek van Seldenrijk begint met een hoofdstuk waarin het leven en de strijd wordt beschreven van een vrouw met lesbische gevoelens. Mirjam van de Vegt beschrijft in haar boek ”Uit de schaduw” uitsluitend levensverhalen van homoseksuelen. De schrijfster heeft een aantal mannen en vrouwen geïnterviewd voor een EO-documentaire over homofilie en kerk.

Zij wil deze mensen de gelegenheid bieden zich uit te spreken, met de dringende oproep aan de lezer naar hun verhaal te luisteren. Zo zijn er tien korte verhalen totstandgekomen van mensen die vertellen over hun worsteling met de kerk en het geloof. De grote lijn in de levens van deze mensen is, dat zij al jong een besef hebben van hun gerichtheid op personen van hetzelfde geslacht. Zij verbergen hun gevoelens zo goed en zo kwaad als dat kan. Dat leidt tot een geheim leven, een duidelijk besef anders te zijn dan anderen en de angst hierom afgewezen te worden.

Zeker voor jongeren is de ervaring van er niet bij te horen zo ongeveer het ergste wat hun kan overkomen. Vroeger of later komen zij toch met hun geheim voor de dag. Als zij uit de schaduw treden, komen zij dan in het licht? Dat hangt mede af van hoe de mensen om hen heen reageren op hun onthulling. Homoseksuelen hebben een diepmenselijke behoefte gekend en erkend worden. Deze behoefte is wellicht sterker aanwezig dan bij heteroseksuelen, want die zijn doorgaans meer erkend in hun seksuele oriëntatie doordat een of meer personen van het andere geslacht hun heteroseksualiteit hebben beantwoord.

Reacties
De ouders van sommige geïnterviewden reageren accepterend en begripvol, anderen echter sterk afwijzend. Een van de geïnterviewden was al jaren gehuwd toen hij uit de schaduw trad. Deze onthulling bracht bij zijn vrouw een grote schok teweeg. Zij ervaart dit als de grote leugen in hun relatie, die uiteindelijk eindigt in een echtscheiding.

En hoe reageren gemeenteleden? Een groot deel van de geïnterviewden vermeldt negatieve ervaringen: zij worden afgewezen, genegeerd, gemeden, of zij krijgen adviezen hoe zij zouden moeten leven. De een heeft een voorganger gehad die dwong tot een gezamenlijk gebed, terwijl de ander een ouderling had die juist weigerde met de betrokkene te bidden.

Een van de geïnterviewden, afkomstig is uit een kerkverband uit de rechterflank van de gereformeerde gezindte, roept op tot acceptatie van zijn homofilie. Een ander voelt zich als een illegaal in het midden van haar gemeente. Sommige geïnterviewden gaan door een weg van diepe depressies, zitten met veel boosheid of hebben het gevoel gek te worden omdat zij zouden moeten veranderen terwijl dat niet lukt.

De schrijfster ertoe roept op eerst en lang te luisteren naar het verhaal van een homoseksueel gemeentelid. Een homoseksueel toespreken en hem of haar de boodschap voorhouden van wat de Bijbel leert is niet moeilijk. Luisteren naar een homoseksueel blijkt een moeilijke opgave te zijn. Daartoe biedt dit boekje een goede oefening.

Nog een opmerking over de titel. Op zich is deze treffend gekozen. Maar het is onzorgvuldig dat dezelfde titel gebruikt is als die van een brochure die drie jaar eerder verscheen, en die verhalen bevat van mannen die in hun jeugd seksueel misbruikt zijn.